Parki kulturowe, choć funkcjonują już od prawie 20 lat, wciąż są mało popularnym narzędziem ochrony zabytków. W województwie śląskim funkcjonują tylko cztery takie parkiu. Jak przekonują specjaliści, którzy rozmawiali dziś w Katowicach o tej formie ochrony zabytków, to korzyści nie tylko dla estetyki przestrzeni publicznej.
• Samorząd musi przygotować odpowiednią uchwałę o powołaniu parku kulturowego, w której już na etapie przygotowywania określa teren, który chce chronić w formie parku kulturowego, określa nazwę, granice, sposób ochrony tego parku. Oraz może, choć nie musi, wprowadzić pewne ograniczenia i zakazy, które będą musiały być na tym obszarze respektowane – mówi Agnieszka Olczyk, kierownik pracowni terenowej w Katowicach, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Do tej pory takie uchwały przyjęły Tarnowskie Góry, Żory i Bieruń. Na liście Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Żorach znajduje się zabytkowy cmentarz Żydowski, a w Bieruniu obszar grobli oraz staromiejski. I to właśnie Bieruń wskazywany jest jako miasto, w którym uchwała dotychczas sprawdza się najlepiej. I choć początkowo opinie mieszkańców były podzielone, dziś doceniają walory estetyczne miasta.
• Nie wymuszamy na naszych mieszkańcach nagłych zmian, takich które by powodowały, że od razu muszą jakieś środki wyłożyć i coś zmienić. Natomiast chcemy, aby w momencie, kiedy coś remontują, kiedy w coś inwestują, żeby wtedy mogli w oparciu o jasne zasady realizować takie rzeczy, które będą ładne, estetyczne, które będą się wpisywać w ten charakter kulturowy – mówi Krystian Grzesica, burmistrz Bierunia.
A to właśnie rola mieszkańców i tego, co myślą o swoim najbliższym otoczeniu jest kluczowa w drodze do podjęcia przez lokalne samorządy uchwały o parkach kulturowych. Do utworzenia parku przymierzała się kilka lat temu Ruda Śląska, ale ostatecznie pomysł przepadł.
• Komunikacja z mieszkańcami, tłumaczenie, że park kulturowy to nie są tylko i wyłącznie zakazy i utrudnienia, ale przede wszystkim korzyści zmierzające do tego, że zachowujemy dziedzictwo kulturowe, że poprawiamy estetykę przestrzeni. Myślę, że ten dialog powinien być przede wszystkim dłuższy, dobrze przemyślany i myślę, że tego przede wszystkim zabrakło w tamtym projekcie – mówi Adam Kowalski, zespół projektowy parku kulturowego w Rudzie Śląskiej.
Parki kulturowe o szczególnej wartości dla kultury mogą zostać uznane za pomnik historii, a nawet wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Autor: Fatima Orlińska
