Zbudowana jest z naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej, skutecznie chroni wnętrze organizmu, pozwala na utrzymywanie stałej temperatury ciała, spełnia funkcje wydzielnicze, funkcję immunologiczną, a także uczestniczy w metabolizmie niektórych składników pokarmowych. To nasza skóra, narząd czucia i percepcji. Jak nie przegapić, gdy choruje? Podpowiadamy, jakie choroby widać na skórze.

Skóra dorosłego człowieka zajmuje ok. 1,7 m kwadratowego powierzchni, na której jak w lustrze odbija się stan naszego organizmu. Według niektórych badań co trzeci dorosły zgłaszał kiedyś lub cierpi obecnie z powodu chorób skóry. Najczęściej jest to wyprysk – zapalenie skóry o różnym podłożu, na które uskarża się ok. 10 procent populacji dorosłych w krajach Zachodu. Z kolei u dzieci jednym z najczęstszych schorzeń jest atopowe zapalenie skóry. Na skórze mogą pojawiać się różnego rodzaju zmiany, często związane z chorobami ogólnoustrojowymi.

Istnieje wiele chorób skóry, które charakteryzują się różnymi zmianami w jej wyglądzie. Na skórze można też zobaczyć ślady niektórych chorób ogólnoustrojowych

Należą do nich np. zakażenia bakteryjne, grzybicze, choroby pasożytnicze czy wirusowe, dermatozy, trądzik, choroby alergiczne, łuszczyca, choroby tkanki łącznej, zaburzenia barwnikowe, choroby przenoszone drogą płciową, chłoniaki, nowotwory i wiele innych. Na skórze uwidoczniają się nie tylko liczne choroby wewnętrzne, ale również problemy natury psychicznej. Dlatego zmian skórnych nigdy nie należy bagatelizować, a ich diagnostyka wymaga specjalistycznej wiedzy i doświadczenia.

– Niepokojące jest wszystko, co odbiega od normy. Jeśli skóra swędzi, robi się szara, żółta, pojawiają się grudki, krosty to znaczy, że w naszym organizmie dzieje się coś niedobrego. Podobnie jak wtedy, gdy pojawiają się – jak to mówią pacjenci – „czarne plamki”, czyli znamiona, które mogą świadczyć o czerniaku. Przyczyną zmian skórnych mogą być też nowotwory narządów wewnętrznych, o których istnieniu pacjenci nie wiedzą. Są to zmiany dość trudne do leczenia, choć o tyle charakterystyczne, że nie poddają się standardowej terapii, a po np. operacyjnym usunięciu nowotworu cofają się same – wyjaśnia dr. n. med. Irena Walecka, kierownik Kliniki Dermatologii Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA w Warszawie.

Często to skóra pierwsza daje znać o chorobie. – Na przykład przy nieswoistych zapalnych chorobach jelit często występuje  rumień guzowaty (czerwone, bolesne, ocieplone zmiany na podudziach, czasem też na ramionach i przedramionach).Inne groźne choroby dermatologiczne, związane z zaburzeniami gastroenterologicznymi, to piodermia zgorzelinowa, zespół Sweeta czy cała grupa schorzeń paraneoplastycznych świadczących o zmianach nowotworowych w przewodzie pokarmowym. Jest też wiele zmian związanych z przebiegiem takich chorób jak cukrzyca, np. necrobiosis lipoidica (zanikowe zmiany na podudziach, obrzęk rąk, twarda skóra, której nie można ująć w fałd). Tak więc skóra sama podpowiada, gdzie szukać diagnozy – dodaje dr. n. med. Irena Walecka

Jak rozpoznać choroby na skórze? Przeczytaj i w razie potrzeby odwiedź swojego dermatologa

Wyprysk kontaktowy 

Jednym z istotniejszych wyzwań współczesnej medycyny są choroby alergiczne. Zdaniem World Allergy Organization (Światowej Organizacji Alergii) u 30–40% populacji świata występuje co najmniej jedno schorzenie alergiczne, a skala tego zjawiska może dalej rosnąć. Wśród chorób alergicznych są także choroby skóry, głównie alergiczne wypryski kontaktowe: kontaktowe zapalenie skóry oraz atopowe zapalenie skóry. 

Wyprysk jest reakcją na kontakt skóry z alergenem. Pojawiają się grudki, pęcherzyki, uporczywy świąd, a w odmianie przewlekłej dochodzi do złuszczania skóry. Taką reakcję może wywołać bardzo wiele czynników. Często są to związki chemiczne zawarte w środkach czystości i kosmetykach, farby i lakiery, guma, lateks, niektóre metale (np. chrom i nikiel), lekarstwa i inne substancje. Choroba o podłożu alergicznym ma charakter nawrotowy i przewlekły, jednak eliminacja alergenów zwykle skutecznie pomaga ograniczyć uciążliwe objawy. 

Wyprysk kontaktowy może mieć także niealergiczne podłoże, czyli być miejscową reakcją skóry na pojedyncze substancje drażniące. Wyróżnia się także kilka innych rodzajów wyprysku. W każdym przypadku niezbędna jest dokładna diagnostyka, najskuteczniejszą metodą leczenia jest bowiem wyeliminowanie czynnika wywołującego taką reakcję. 

Egzema rąk

Szczególną postacią wyprysku kontaktowego jest przewlekły wyprysk kontaktowy rąk zwany egzemą. Przyczyny choroby są takie jak w przypadku wyprysków: kontakt skóry z czynnikiem drażniącym lub uczulającym. Charakterystyczną cechą jest natomiast ograniczenie objawów skórnych do dłoni. Egzema rąk może mieć charakter ostry lub przewlekły. Szacuje się, iż jedna trzecia przypadków egzemy rąk dotyczy osób poniżej 20. roku życia.

Objawy początkowe to rumień i swędzenie, kolejne to nadmierne rogowacenie i łuszczenie się skóry, pojawienie się pęcherzyków, obrzęk, pękanie skóry. Taka skóra narażona jest też na zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze, toteż leczenie nigdy nie jest łatwe. Podstawą, jak w przypadku każdego wyprysku kontaktowego, jest wyeliminowanie czynnika wywołującego niepożądaną reakcję. Jeśli więc u pacjenta podejrzewa się alergię,
w pierwszej kolejności wykonywane są testy alergiczne. 

W leczeniu egzemy konieczna jest intensywna farmakoterapia, zarówno miejscowa, jak i ogólnoustrojowa. Niestety, zmiany skórne tak widoczne jak w egzemie mają poważny, negatywny wpływ na psychikę pacjenta. Jednocześnie stres osłabia skuteczność terapii, powstaje więc swoiste błędne koło. 

Atopowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest jedną z najczęstszych chorób dzieci. U jej podłoża leży alergia: uczulenie na alergeny pokarmowe, wziewne, kontaktowe. 

Wczesnym objawem choroby są niekiedy „niezdrowe” rumieńce na buzi dziecka. Następnie na rękach, nogach, twarzy i szyi pojawiają się swędzące zmiany wypryskowe i wysięki, które mogą objąć całe ciało, także owłosioną skórę głowy. W późniejszym okresie może dochodzić do łuszczenia się skóry. Na ogół wystąpienie AZS w okresie wczesnodziecięcym wskazuje na duże ryzyko pojawienia się w późniejszym wieku innych chorób alergicznych, m.in. astmy alergicznej. 

Atopowe zapalenie skóry jest niekiedy mylone z wypryskiem kontaktowym. Diagnostyka opiera się m.in. na badaniach specyficznych parametrów krwi świadczących o atopii, czyli uczuleniu.

W leczeniu AZS podstawą jest eliminacja alergenów z diety i otoczenia dziecka. Stosuje się też leki miejscowe oraz ogólnoustrojowe, ponieważ uszkodzona skóra staje się podatna na infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze.

Na szczęście u sporej grupy dzieci choroba ustępuje samoczynnie, choć
w późniejszym wieku alergia zwykle znów daje o sobie znać, tyle że w innej postaci. 

Zakażenia skóry

Inną grupą chorób skóry są różnego typu zakażenia: bakteryjne (na przykład czyrak, róża), wirusowe (np. opryszczka, brodawki), grzybicze (np. grzybica stóp, grzybica paznokci). Zakażeniom sprzyjają m.in. uszkodzenia skóry związane z wypryskiem czy AZS, a także osłabienie organizmu, choroby ogólnoustrojowe (np. cukrzyca, choroby nerek) czy nieprzestrzeganie zasad higieny.

Jednym z najpowszechniej występujących zakażeń są grzybice. Ze względu na umiejscowienie rozróżnia się wiele ich rodzajów, z których najpowszechniejsze to grzybica stóp i grzybica paznokci. Choć objawy i obraz zmian skórnych mogą się wydawać dość łatwe w identyfikacji (uporczywy świąd stóp, złuszczanie, pękanie naskórka lub wyraźne zmiany
w barwie i strukturze paznokci), możliwe jest błędne rozpoznanie, ponieważ dość podobne objawy daje np. inna, przewlekła choroba skóry − łuszczyca. Dlatego w diagnostyce grzybicy niezbędne jest wykonanie badań mykologicznych.

Leczenie wbrew pozorom nie jest łatwe. W ostatnich latach zbyt nachalnie przekonuje się Polaków w licznych kampaniach reklamowych, iż grzybicę można wyleczyć samodzielnie, preparatami dostępnymi bez recepty. Niestety, walka z grzybicą musi być konsekwentna i długotrwała. Doraźnie stosowane maści i kremy powodują tylko chwilowe złagodzenie dolegliwości. Ich nawrót wymaga jednak coraz intensywniejszej terapii, która jednocześnie staje się coraz mniej skuteczna. Co więcej, grzybica bardzo łatwo się rozprzestrzenia, dlatego nierzadko występuje u całej rodziny, bywa też częstą pamiątką
z wakacji, z wizyty na basenie czy z pobytu w hotelu. 

Zmiany skórne w przebiegu chorób układu pokarmowego

Problemy skórne pojawiają się także w przebiegu chorób ogólnoustrojowych, szczególnie w chorobach układu pokarmowego. Często zresztą dermatozy poprzedzają pojawienie się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

Do chorób obciążonych ryzykiem wystąpienia zmian skórnych należą m.in. nieswoiste zapalne choroby jelit, m.in. choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Zmiany skórne w tych schorzeniach mogą mieć różną postać: zapalnych guzów, guzków, owrzodzeń, łuszczenia się skóry itp. 

Problemy skórne mogą też towarzyszyć chorobie trzewnej, czyli celiakii. Są także dość typowe w przebiegu infekcji pasożytniczych przewodu pokarmowego. Dlatego w przypadku, kiedy rodzice zgłaszają się z dzieckiem z podejrzeniem pokrzywki lekarz często zleca wykonanie badania kału na obecność pasożytów. 

Stan skóry może również odzwierciedlać problemy z wątrobą czy trzustką. Niektóre zmiany mogą sygnalizować rozwój nowotworu w przewodzie pokarmowym. Tylko doświadczony dermatolog jest w stanie ocenić charakter zmian i w razie potrzeby skierować pacjenta do specjalisty, który zajmie się przyczyną, a nie samym skutkiem choroby w postaci objawu skórnego.

Maria Zawała

Źródło: warsztaty edukacyjne Medicinaria. Stowarzyszenie „Dziennikarze dla Zdrowia”