90% Polaków rozumie podstawowy mechanizm inflacji – czyli fakt, że ich oszczędności warte są coraz mniej. Jednak co dziesiąty ankietowany uważa trzymanie pieniędzy w gotówce za skuteczną formę jej ochrony przed inflacją, a 7% wskazuje trzymanie pieniędzy na nieoprocentowanym rachunku bieżącym w banku jako skuteczne rozwiązanie – to główne wnioski z raportu „Inflacja i stopy procentowe oczami polskiego konsumenta 2022”, który jest elementem Programu Rozwoju Przedsiębiorczości realizowanego przez Fundację Think! w partnerstwie merytorycznym z Fundacją Citi Handlowy im. L. Kronenberga. Program finansowany jest ze środków Citi Foundation.
Badanie przygotowane przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Wiedzy Think! pod tytułem Inflacja i stopy procentowane oczami polskiego konsumenta 2022 zostało przeprowadzone w lutym bieżącego roku, kiedy inflacja zwiększyła się do ponad 10%, co stanowi wzrost od 2020 roku aż o 7 punktów procentowych, a stopy referencyjne NBP – z 0,1% do poziomu 4,5%. Jego celem było uzyskanie odpowiedzi na pytanie, jak Polacy rozumieją dynamicznie zmieniającą się rzeczywistość finansową i jak sobie w niej radzą.
„Inflacja osiągnęła już poziomy nienotowane od ponad dwudziestu lat. Większość prognoz sugeruje, że szybko rosnące ceny będą nam towarzyszyć przez dłuższy czas. Niewykluczone, że na powrót inflacji do akceptowalnie niskich poziomów będzie trzeba poczekać przynajmniej dwa lata – mówi Piotr Kalisz, główny ekonomista Citi Handlowy i dodaje: – Taka perspektywa może coraz silniej wpływać na konsumentów. Dla osób, których dorosłe życie przypadło na początek lat dziewięćdziesiątych, a więc na okres transformacji ekonomicznej, inflacja jest w mniejszym lub większym stopniu znajomym zjawiskiem. W trudniejszej sytuacji mogą być konsumenci z młodszych grup wiekowych. Będą się oni stopniowo uczyć żyć w świecie dynamicznie rosnących cen, uwzględniając ten fakt w swoich codziennych decyzjach dotyczących oszczędzania, wydatków oraz negocjacji płacowych. Nieuwzględnianie inflacji grozi bowiem szybkim spadkiem siły nabywczej płac i oszczędności”.
Co wiemy o inflacji
W trakcie badania sprawdzono wiedzę Polaków na temat inflacji i jej skutków. Wynika z niego, że większość, bo aż 86% Polaków, postrzega inflację jako wysoką. Jeszcze więcej, bo aż 92% z nich już w lutym zauważało jej skutki, a kolejne 6% spodziewa się, że zaraz ich doświadczy.
Jako skuteczną ochronę oszczędności przed inflacją ankietowani najczęściej wskazują inwestycje w nieruchomości. Takiej odpowiedzi udzieliło 58% badanych. Ponadto prawie połowa z nich postrzega kupowanie przedmiotów wartościowych i złota, a co piąty Polak – inwestycje w akcje – jako skuteczne zabezpieczenia przed inflacją. Inwestycje w jednostki TFI wskazało jedynie 12% badanych.
„Polacy przeceniają skuteczność niektórych działań, które co prawda mogą częściowo zniwelować negatywny wpływ inflacji, jednak nie są w stanie jej w pełni przeciwdziałać, gdy wynosi ponad 9%. I tak inwestycje w obligacje skarbowe wskazywane są przez co piątego ankietowanego, a lokaty terminowe i konta oszczędnościowe – przez 17% badanych. Wciąż co dziesiąty Polak uważa trzymanie gotówki za skuteczną formę jej ochrony przed inflacją, a 7% ma takie samo zdanie na temat przechowywania pieniędzy na nieoprocentowanym rachunku bieżącym w banku” – zauważa Piotr Kalisz.
A co robimy, by chronić oszczędności
Powyższe dane dotyczą deklaracji i wiedzy, a podjęte aktywności w praktyce kształtują się już inaczej. Tylko 17% Polaków podjęło działania mające na celu ochronę kapitału przed inflacją, ale tylko 14% wybrało sposób wykorzystania kapitału, który może ograniczyć jej skutki (m.in. inwestycje w nieruchomości, akcje, obligacje, jednostki TFI). Jednocześnie 71% ankietowanych nadal trzyma część lub całość oszczędności w formie, która nie chroni ich w znaczącym stopniu przed skutkami inflacji, tj. w gotówce lub na nieoprocentowanym rachunku bankowym.
„Tak duży odsetek Polaków pozwalających na >>zjadanie<< oszczędności jest bardzo niepokojący. Świadczy o ogromnej potrzebie edukacji finansowej, szczególnie wśród osób młodych. Znają one inflację bardziej jako zjawisko ekonomiczne niż rzeczywisty problem, a będą musiały się z nią mierzyć przez dłuższy czas. Ponadto rozbieżność między deklarowaną wiedzą a podjętymi działaniami pokazuje, że nie wystarczy teoria. Konieczne jest nabywanie praktycznych umiejętności w zakresie zarządzania finansami osobistymi” – podkreśla Anna Bichta, prezes Fundacji Think!
Czy rozumiemy wpływ wyższych stóp procentowych na ratę kredytu
Około 85% Polaków rozumie, w jaki sposób wzrost stóp procentowych przełoży się na wysokość rat hipotecznych nowo zaciąganych kredytów oraz na wysokość rat związanych ze spłatą wcześniej zaciągniętych zobowiązań. Odsetek ten jest jeszcze wyższy wśród osób posiadających kredyty, osiąga poziom 91%.
„Tylko co trzeci Polak rozumie zależność między wysokością stóp procentowych a opłacalnością depozytów, przy czym aż 42% badanych spodziewa się zależności przeciwnej do prawdziwej – komentuje Piotr Kalisz i dodaje: – Wśród kredytobiorców zrozumienie tej zależności jest na podobnym poziomie, więc ich lepsza wiedza dotycząca stóp procentowych odnosi się tylko do relacji z kredytami, ale nie obejmuje innych obszarów finansowych. W przypadku Polaków posiadających lokaty, 39% osób rozumie, w jaki sposób stopy procentowe przekładają się na ich atrakcyjność, co jest wyższym wynikiem niż ten odnotowany dla ogółu ankietowanych”.
Jak Polacy reagują na wzrost stóp procentowych
Tak jak w przypadku inflacji, rzeczywiste działania przy reakcji na wzrost stóp procentowych są inne niż rozumienie tego mechanizmu. Wzrost stóp procentowych skłonił 4% Polaków do założenia lokaty, a kolejne 10% do rozważenia takiej możliwości. 13% Polaków posiadających zobowiązania finansowe do spłaty zareagowało na wzrost stóp procentowych nadpłatą kredytu, a co czwarty z nich planuje to zrobić w przyszłości, by przeciwdziałać rosnącym stopom procentowym.
Zmiana wysokości stóp zmusiła 17% Polaków do korekty planów kredytowych. Co dziesiąty Polak z nich zrezygnował, a 7% zdecydowało się na zobowiązanie w wysokości niższej niż planowana.
„Wysokiej inflacji towarzyszą również szybko rosnące stopy procentowe. Zmiany te będą wpływać zarówno na gospodarstwa domowe, które są zadłużone, jak i na te, które posiadają oszczędności. Dla tej pierwszej grupy wyższe stopy będą obciążeniem dla budżetu domowego, a tej drugiej dadzą szansę częściowo ochronić siłę nabywczą oszczędności. Świadomość wzrostu stóp i wiedza jak się dostosować do nowej rzeczywistości będą kluczowe, aby pozwolić gospodarstwom domowym dobrze zarządzać swoimi budżetami” – podsumowuje Piotr Kalisz.
Badanie „Inflacja i stopy procentowe oczami polskiego konsumenta 2022” zostało przeprowadzone w lutym 2022 roku na reprezentatywnej próbie 1128 dorosłych Polaków w wieku 18-74 lata. Zostało zrealizowane techniką CAWI (Computer Assisted Web Interview) na Ogólnopolskim Panelu Badawczym Ariadna. Badanie jest elementem Programu Rozwoju Przedsiębiorczości realizowanego, przez Fundację Think! w partnerstwie merytorycznym z Fundacją Citi Handlowy im. L. Kronenberga. Program jest finansowany przez Citi Foundation. Badanie zostało zrealizowane we współpracy merytorycznej z Wydziałem Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
źr. PAP MediaRoom
