Zbliżająca się wielkimi krokami zima jest jak zawsze trudnym okresem dla wielu gatunków zwierząt. Wyjątkowe pod tym względem są nietoperze zimujące w jaskiniach. Apelujemy do środowisk związanych z turystyką jaskiniową oraz osób indywidualnych o niewchodzenie do jaskiń w okresie od 1 listopada do 15 kwietnia – informuje Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach.
W okresie zimowym z uwagi na brak pożywienia, część zwierząt zapada w sen zimowy, czyli tzw. hibernację. Wyjątkową grupą są nietoperze, które gromadzą zasoby w postaci tłuszczu i w naszej strefy klimatycznej prawie pół roku „przesypiają”. W zależności od gatunku trwa to od października do końca marca, jednak nie jest to dla nich okres łatwy.
Co niezmiernie ciekawe, podczas okresu godowego tzw. rojenia, dochodzi do zaplemnienia samic, natomiast dopiero wiosną rozpoczyna się proces zapłodnienia i rozwoju zarodków. Ten niesamowity mechanizm „opóźniający” zapłodnienie wykształcił się w drodze ewolucji i jest on u naszych nietoperzy nierozerwalnie związany z hibernacją. Dlatego więc każde jej zakłócanie jest ingerencją w przyszłe pokolenia tych pożytecznych latających ssaków.
Zimowy sen możliwy jest dzięki pasywnemu obniżeniu temperatury ciała, co skutkuje znacznym spowolnieniem funkcji życiowych. Ta strategia wpływa też na ich długowieczność. Nietoperze wybudzają się w trakcie snu w sposób naturalny co pewien czas, który jest charakterystyczny dla danego gatunku.
Wybudzanie związane jest ze zwykłymi procesami fizjologicznymi, jednak każde przebudzenie odbywa się kosztem zgromadzonej na okres zimowy i niezbędnej do przetrwania energii. Natura rozplanowała te pobudki w bardzo precyzyjny sposób i każde – nadmiarowe wybudzenie, znacznie obniża szanse przeżycia do następnego sezonu. Te osobniki często nie giną bezpośrednio w zimowiskach, ale nie docierają do kolonii rozrodczych lub giną na początku sezonu.
Nietoperze mają bardzo niewiele naturalnych wrogów, a największe zagrożenie stanowi dla nich obecność człowieka
Impulsem zewnętrznym do przebudzenia są najczęściej wahania temperatury, które są niezwykle mocno odczuwalne przez te delikatne zwierzęta. Do zachwiania równowagi termicznej nietoperzy przyczynia się najczęściej obecność człowieka. Strategie hibernacji ewoluowały bowiem bez naszego wpływu, biorąc pod uwagę zegar ewolucyjny, który jak wiemy tyka bardzo powoli, a człowiek zaczął masowo odwiedzać jaskinie stosunkowo niedawno.
Wraz z zyskującą na popularności turystyką jaskiniową, wzrasta nasz wpływ na tak delikatne środowisko, jakim są podziemia. Niestety, nie nadąża za tym nasza świadomość i odpowiednia edukacja przyrodnicza. Dlatego tak ważne jest, aby każdy podziwiający piękno podziemnej przyrody miał świadomość, że jego obecność wpływa na ten misterny układ. Nie bez powodu większość klubów speleologicznych ma w swoich godłach nietoperze, co zobowiązuje miłośników jaskiń do przestrzegania zasad ochrony tych zwierząt i edukacji w tym zakresie kolejnych pasjonatów wstępujących w te szeregi.
Pamiętajmy, że niezauważalna dla nas zmiana, bardzo mocno wpływa na zimujące ssaki, i nie są to tylko nietoperze, ponieważ w jaskiniach mamy do czynienia z szeregiem innych gatunków zwierząt. Nietoperze, wybudzając się ze snu, wydają dźwięki, co może powodować efekt kaskadowy, który wybudza z hibernacji inne osobniki. Dlatego apelujemy do środowisk związanych z turystyką jaskiniową oraz osób indywidualnych, o niewchodzenie do jaskiń w okresie od 1 listopada do 15 kwietnia.
Pamiętajmy też, że w przypadku jaskiń znajdujących się w rezerwatach przyrody obowiązuje całoroczny zakaz wejścia do tych obiektów, wyjątek stanowi Jaskinia Głęboka w rezerwacie przyrody Góra Zborów, która jest udostępniona na zasadach szczególnych. Wejście do jaskiń w okresie hibernacji nietoperzy wiąże się z naruszeniem przepisów ustawy o ochronie przyrody (płoszenie i niepokojenie gatunków objętych ochrona ścisłą) i może być objęte sankcjami karnymi w postaci aresztu lub grzywny.
Ochrona nietoperzy w województwie śląskim
W Polsce stwierdzono dotychczas obecność 27 gatunków nietoperzy i wszystkie bezwzględnie objęte są ochroną ścisłą, dlatego wszelkie działania narażające je na ich zranienie lub śmierć, naruszają przepisy ustawy o ochronie przyrody.
RDOŚ w Katowicach jako instytucja odpowiedzialna za ochronę przyrody w regionie podejmuje działania ich czynnej ochrony m.in. w latach 2015-2016 przeprowadzono zabezpieczenie przed zawaleniem Jaskini Szachownica, będącej domem aż dla 10 gatunków tych ssaków (pamiętajmy, że nie a możliwości wejścia do tego obiektu lub jego zwiedzania).
W ramach działań ochronnych organizowane są także działania zabezpieczające podłogi poddasza i strychów w obszarach Natura 2000, gdzie swoje kolonie rozrodcze posiadają nietoperze – mowa tu o Kościele w Radziechowach i w Górkach Wielkich, oraz młynie we wsi Pierściec.
Źródło: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach
