reklama
KrajOglądaj w TVSZdrowie

Rak szyjki macicy. Cytologia pozwala go szybko wykryć, mówi ginekolog prof. Olejek

Rak szyjki macicy, jak niewiele innych nowotworów, daje się wykryć, zanim zacznie zagrażać życiu – zdiagnozować można już zmiany przedrakowe. Służy temu proste, niedrogie badanie cytologiczne. Nie jest potrzebne żadne skierowanie, by wykonać badanie – mówi prof. Dr hab. n. med. Anita Olejek.

 

Za odkrycie, że rak szyjki macicy ma związek z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego, czyli HPV,  niemiecki naukowiec Herald zur Hausen otrzymał w 2008 roku Nagrodę Nobla. Choć zostało to wykorzystane  do opracowania nowoczesnej szczepionki, profilaktyka raka szyjki macicy nadal jest wyzwaniem. Podobnie jak sama choroba, na którą niepotrzebnie umiera wiele kobiet.

W programie Kierunek Zdrowie tym razem o raku szyjki macicy. Powód?
Trwają właśnie obchody Europejskiego Tygodnia Profilaktyki Raka Szyjki Macicy. Z tej okazji o leczeniu tej choroby, a przede wszystkim o jej zapobieganiu rozmawiamy z prof. dr hab. n. med. Anitą Olejek, kierownikiem Katedry i Oddziału Klinicznego Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej SUM, konsultantem województwa śląskiego w zakresie położnictwa i ginekologii.

Rak szyjki macicy- niepotrzebne zgony

 Na świecie każdego roku rak szyjki macicy zabija ponad 300 000 kobiet, w tym około 2 000 w Polsce. Tymczasem w Wielkiej Brytanii, dzięki powszechnym szczepieniom HPV, udało się zmniejszyć liczbę przypadków raka szyjki macicy o blisko 90  proc. Gdyby szczepić powszechnie, niepotrzebne zgony wielu kobiet przeszłyby do historii. W Polsce od 1 listopada 2021 roku dla wszystkich osób powyżej 9. roku życia jest refundowana szczepionka przeciw określonym typom HPV – wirusa brodawczaka ludzkiego, które odpowiadają za 75–90% przypadków raka szyjki macicy. 

Rak szyjki macicy jest czwartym najczęściej występującym nowotworem u kobiet. Szacuje się, że w 2018 r. na całym świecie zdiagnozowano go u 570 000 pacjentek, a około 311 000 kobiet zmarło z powodu tego nowotworu.  W Polsce jest on szóstym pod względem częstości występowania i stanowi ponad 10% nowotworów u kobiet.

Według statystyk  Information Centre on HPV and Cancer w 2020 roku na raka szyjki macicy zachorowały 3862 Polki, a zmarło 2 137. W Europie rak szyjki macicy zajmuje 9. miejsce na liście najczęstszych nowotworów.

Powiązane artykuły

Ryzyko zachorowania jest proporcjonalne do wieku pacjentek. Ponad połowę chorych stanowią kobiety w wieku 45–65 lat. Jednak rak szyjki macicy w postaci nieinwazyjnej może rozwijać się latami (średni wiek chorych z rakiem nieinwazyjnym jest o kilka, a nawet kilkanaście lat niższy niż w przypadku raka inwazyjnego). Odpowiednio wcześnie wykryty, nowotwór ten jest wyleczalny w 99,9% przypadków; natomiast nieleczony od początku i rozpoznany dopiero w stopniu zaawansowanym z reguły prowadzi do śmierci.

Można wcześnie wykryć 

– Rak szyjki macicy, jak niewiele innych nowotworów, daje się wykryć, zanim zacznie zagrażać życiu – zdiagnozować można już zmiany przedrakowe. Służy temu proste, niedrogie badanie cytologiczne, które powinna regularnie wykonywać każda dorosła kobieta. W Polsce od lat realizowany jest powszechny program cytologicznych badań przesiewowych, do którego łatwy dostęp ma każda kobieta w wieku 25–59 lat. Nie jest potrzebne żadne skierowanie, by wykonać badanie – mówi prof. Dr hab. n. med. Anita Olejek.

Niestety, zainteresowanie tym rodzajem profilaktyki jest znikome. Według szacunków NFZ z programu korzysta mniej niż 20 proc. uprawnionych pań. W okresie pandemii – zapewne jeszcze mniej. Tymczasem, jak podkreślają wszyscy onkolodzy w Polsce, rozpoznawane obecnie nowotwory są znacznie bardziej zaawansowane niż przed pandemią, co radykalnie zmniejsza szanse wyleczenia, nie tylko zresztą w przypadku raka szyjki macicy.

Profilaktyka pierwotna: szczepienia przeciw wirusowi HPV

Od kilkunastu lat istnieje także możliwość profilaktyki pierwotnej, czyli szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego – HPV (ang. Human Papillomavirus).
To właśnie przewlekłe zakażenie tym wirusem jest przyczyną prawie wszystkich zachorowań na raka szyjki macicy. Zakażenie HPV jest też jedną z najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową, a ponad połowa aktywnej seksualnie populacji jest co najmniej raz w życiu narażona na ryzyko infekcji. I choć HPV przenosi się głównie drogą płciową, to nie jest to jedyny sposób transmisji wirusa. Źródłem zakażenia może być także bezpośredni kontakt ze śliną lub krwią osoby zakażonej.

– Można zarazić się siedząc na ławce, w basenie, wystarczy też zwykły kontakt skóra do skóry z osobą zakażoną – wyjaśnia prof. Olejek.

Wirus brodawczaka ludzkiego występuje w ponad 100 typach o mniejszym lub większym działaniu kancerogennym, wywołującym nie tylko raka szyjki macicy, ale także m.in. raka odbytu czy pochwy. Następstwem zakażenia „łagodniejszym” typem wirusa są m.in. brodawki płciowe, zlokalizowane w okolicach miejsc intymnych zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Za rozwój raka szyjki macicy odpowiadają natomiast głównie wirusy typu 16 i 18.

Skuteczna broń przeciw HPV

Szczepionki przeciw HPV to prawdziwa broń w walce z wirusem. Są skuteczne, bezpieczne i dobrze tolerowane, dlatego na całym  świecie podano dotąd już ponad 270 mln dawek. Polska do końca października ubiegłego roku była jednym z nielicznych krajów, które nie zdecydowały się na powszechne szczepienie nastolatków przeciwko HPV lub przynajmniej na częściową jego refundację. Tylko niektóre samorządy lokalne finansowały akcje szczepień dziewcząt, czasem też chłopców. 1 listopada 2021 dołączyliśmy do ponad 100 krajów, które szczepienia przeciw HPV prowadzą. Preparat przeciw ludzkiemu wirusowi brodawczaka typu 16 i 18 o nazwie Cervarix znalazł się na liście leków refundowanych. Refundacja obejmuje wszystkie zarejestrowane wskazania, tj. „u osób od ukończenia 9. roku życia do profilaktyki zmian przednowotworowych narządów płciowych i odbytu (szyjki macicy, sromu, pochwy i odbytu) oraz raka szyjki macicy i raka odbytu związanych przyczynowo z określonymi onkogennymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV)”Zgodnie z rekomendacją Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, z uwagi na małą popularność szczepień w Polsce (co dobitnie ilustrują szczepienia przeciw COVID-19) rozpoczęto program szczepień przeciw HPV od częściowej refundacji, a dopiero kolejnym krokiem będzie wdrożenie programu populacyjnego dla określonej grupy wiekowej. Obecnie więc wszyscy zainteresowani pacjenci mogą kupić szczepionkę za 50-procentową odpłatnością.

Refundowana szczepionka Cervarix, zarejestrowana w Europie w 2007 roku. „Należy do grupy szczepionek inaktywowanych (zabitych). Zawiera białka L1 wirusa brodawczaka ludzkiego typu 16 i 18 w postaci niezakaźnych cząstek wirusopodobnych (virus-like particles – VLP), uzyskiwane z wykorzystaniem technologii rekombinacji DNA (system ekspresji bakulowirusa). W jej skład wchodzi adiuwant, jakim jest uwodniony wodorotlenek glinu Al(OH) oraz innowacyjny adiuwant AS04, zawierający 3-O-deacylo-4′-monofosforylolipid A (MPL). Osobom w wieku od 9 do 14 lat włącznie (do 15. urodzin) zalecane jest podanie 2 dawek w odstępie od 5 do 13 miesięcy. U osób w wieku 15 lat i powyżej zalecane są trzy dawki podawane w 0, 1 i 6 miesiącu”.

Chętniej szczepią się w Zagłębiu niż na Śląsku. Oto dane z miast

 

Ryzyko zakażenia mniejsze o 90 procent

W krajach prowadzących profilaktykę pierwotną przeciw HPV szczepienia dają znakomite efekty. Ryzyko infekcji HPV spada w bardzo znaczącym stopniu. 3 listopada 2021 r. czasopismo „The Lancet” opublikowało wyniki badań prowadzonych w Anglii. Refundowane szczepienie przeciw HPV oferuje się tam dziewczętom już od 2008 roku (od dwóch lat szczepionka jest także oferowana młodym chłopcom). Analizy dowiodły, że szczepienie w pierwszych kohortach dziewcząt włączonych do programu zmniejszyło występowanie raka szyjki macicy w tej grupie  o 87 proc., w ogromnym stopniu zapobiegło też stanom przedrakowym. Oszacowano, że program szczepień przeciw HPV zapobiegł w populacji dzisiejszych 20-latek ok. 450 nowotworom i 17 200 stanom przedrakowym. Z każdym rokiem te liczby będą większe, bo wraz z wiekiem tej grupy zwiększałoby się ryzyko zachorowania na raka.

Zdaniem WHO, dzięki kompleksowej profilaktyce (zwłaszcza pierwotnej, czyli szczepieniu przeciw HPV), badaniom przesiewowym i leczeniu, raka szyjki macicy można wyeliminować z problemów zdrowia publicznego już w ciągu jednego pokolenia. Jeśli natomiast nie potraktujemy poważnie profilaktyki i diagnostyki, w Polsce na ten nowotwór codziennie będą umierać kolejne kobiety.

Więcej informacji w programie Kierunek Zdrowie w Telewizji TVS, emisja o raku szyjki macicy – w piątek 22 stycznia 2022 o godz. 16.45.

 

Maria Zawała

Pokaż więcej

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button