Śląskie walczy ze smogiem i od kilku lat robi to skutecznie. Pokazuje to analiza wdrażania w regionie uchwały antysmogowej, która znacząco wpłynęła na świadomość mieszkańców województwa, a tym samym poprawiła jakość powietrza, którym oddychamy. Uchwała antysmogowa obowiązuje u nas od 2017 roku, a dziś Śląski Związek Gmin i Powiatów we współpracy z urzędem marszałkowskim podsumował to, co już za nami zapowiadając to, co jeszcze można zrobić w przyszłości.
Niekwestionowanym liderem jest Rybnik, miasto jeszcze do niedawna uchodzące za stolicę przekroczonych norm. Według danych z początku 2023 roku, miasto uzyskało najniższy w historii pomiarów wynik średniorocznego stężenia pyłu PM10. Znacząca poprawa jakości powietrza to zasługa nie tylko regulacji prawnych, ale przede wszystkim mobilizacji mieszkańców.
– Skorzystali z dotacji „Czystego powietrza”, z wszystkich właściwie możliwych dotacji, które się pojawiały. No i też rolą Śląskiego Związku Gmin i Powiatów była popularyzacja tej idei dofinansowania. Z punktu widzenia mieszkańca myślę, że trochę się przewaliła ta masa krytyczna, to znaczy ci, którzy truli są dzisiaj orędownikami zmiany. Bo sami w swoich kotłowniach jej doświadczyli. No i mogę powiedzieć, że te pojedyncze przypadki osób, które się nie zdecydowały są społecznie piętnowane – mówi Piotr Kuczera, prezydent Rybnika, przewodniczący Śląskiego Związku Gmin i Powiatów.
Co oznacza, że świadomość społeczna w tym zakresie jest coraz większa. To właśnie mieszkańcy Rybnika złożyli najwięcej w Polsce wniosków do ogólnopolskich programów finansowego wsparcia wymiany starych kotłów. Jednak uchwała antysmogowa to również rekomendowane rozwiązania dla samorządów, a jednym z najważniejszych w procesie zmian okazały się kontrole posesji. Te sukcesywnie przeprowadzane są na terenie całego województwa.
– Prowadzimy około 2,5 tys. kontroli rocznie. I to jest efekt naszych działań, tutaj procentowo możemy powiedzieć, że mamy około 50% takiej skuteczności, gdzie te kotły są rzeczywiście wymieniane. A pozostałe 50% jest nadzorowane i monitorowane, ponieważ eksploatujący lub właściciele tych kotłów, instalacji, tych miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń już poczynili kroki, żeby dokonać wymiany tych instalacji, co jest dla nas bardzo ważne i w tym kierunku idziemy – mówi Rafał Bogdoł, zastępca komendanta Straży Miejskiej w Gliwicach.
Wciąż jednak na mapie województwa śląskiego znajdują się czarne punkty, w których sporo jest do zrobienia. O tym, jak w ramach uchwały wyrównać szansę dla mniejszych gmin mówiono podczas konferencji, gdzie przedstawiono dokument „rekomendacje 2.0”.
– Był taki pomysł, żeby gminy robiły taką straż sąsiedzką. To znaczy, żeby kilka gmin się ze sobą łączyło i żeby strażnicy miejscy obsługiwali jakby kilka gmin i nie była to straż miejska dedykowana jednej mniejszej gminie. Również też ze względów finansowych. No i logistycznie to jest też dla takich gmin łatwiejsze – mówi Anna Bogusz, z-ca dyrektora departamentu ochrony środowiska, ekologii i opłat środowiskowych Śląskiego Urzędu Marszałkowskiego.
W województwie śląskim obowiązywały dotychczas dwa terminy, przed upływem których konieczna była wymiana starych kotłów. Ostatni z nich minął z końcem 2022 roku, a do końca bieżącego trzeba wymienić kotły wyprodukowane w latach 2007-2012. W związku z tym planowane jest przedłużenie pilotażowego marszałkowskiego programu poprawy jakości powietrza „inicjatywy antysmogowej”.
Fatima Orlińska
