W Kościele katolickim okres przygotowania do przeżywania świąt Wielkanocnych rozpoczyna środa popielcowa, której symbolicznym obrzędem jest posypywanie głów wiernych popiołem.
Środa popielcowa. Od tego dnia przez kolejnych czterdzieści dni, nie włączając w to niedziel, katolicy przygotowując się do zmartwychwstania Chrystusa podejmują drogę do nawrócenia, żalu za grzechy i pokuty. Wielki Post to bowiem czas, w którym chrześcijanie mają szansę zmienić coś w swoim życiu.
– Popiół, którym jesteśmy posypywani w środę popielcową pochodzi z palm, które są spalane w Wielką Sobotę. Tutaj też jest to powiązanie, Wielka Sobota to najważniejszy dzień w roku liturgicznym. To wprowadzenie w święta Wielkanocne. I pamiątka zmartwychwstania. To też dla nas taki konkretny znak, że my mamy rodzić się do tego nowego życia już tutaj na ziemi. Mamy pracować, aby to nasze życie tutaj stawało się właśnie też takim znakiem dla innych – mówi ks. Tomasz Wojtal, rzecznik prasowy Archidiecezji Katowickiej.
Środa Popielcowa. Post
Ważne więc, aby gest posypywania głowy popiołem nie był wyłącznie obrzędem. Aby był znakiem wzywającym do nawrócenia, przypominającym jednocześnie o kruchości ludzkiego życia. Środa popielcowa i Wielki Post to jedyne dni w roku liturgicznym, kiedy wierzący zobligowani są do przestrzegania ścisłego postu. Obowiązuje wstrzemięźliwość nie tylko od spożywania pokarmów mięsnych, ale też ograniczenie liczby posiłków w ciągu dnia do jednego sytego oraz dwóch lekkich.
– Gospodynie szczególnie szorowały garnki, żeby nie została tam nawet odrobina tłuszczu. Jadano bardzo skromnie, bo tylko kaszę, ziemniaki bez żadnej omasty i niczego podobnego. I gospodynie dbały o to, aby domownicy przez cały czas odczuwali głów – mówi Anna Kulczyk, Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie.
Ostatkowe zabawy
Niegdyś w środę popielcową w wielu miejscowościach na Górnym Śląsku z rozpędu kontynuowano ostatkowe zabawy.
– W tym właśnie czasie było to głównie święto kobiet. Tu młode mężatki, które nie zdążyły wcześniej się wkupić do grona kobiet zamężnych, właśnie w środę popielcową mogły jeszcze to zrobić. Również ten dzień był, tak jak wiele innych dni, był okazją do różnych wróżb – głównie o charakterze matrymonialnym – mówi Anna Kulczyk, Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie.
W okresie Wielkiego Postu kapłanów obowiązują szaty liturgiczne koloru fioletowego, który jest symbolem oczekiwanie na spotkanie z Jezusem i na ducha pokuty. Symbolizuje również żałobę oraz godność.
