Niecodzienne odkrycie archeologiczne na budowie S1! W trakcie budowy drogi ekspresowej S1 między Oświęcimiem a Dankowicami – na terenie Jawiszowic – natrafiono na ślady osadnictwa sprzed okresu od 7 do 10 tysięcy lat. Prace prowadzono na dwóch stanowiskach. Na jednym z nich odkryto zabytki ludności tzw. kultury łużyckiej, występującej w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza w latach 1100 – 400 p.n.e.. Na drugim zaś zabytki kultury mierzanowickiej. Ta rozwijała się na badanym terenie we wczesnej epoce brązu tj. w latach 2300 – 1800 p.n.e.
Odkrycie archeologiczne na budowie S1: jak do niego doszło?
Decyzje Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
Badania archeologiczne prowadzono zgodnie z decyzjami Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Pierwsza nakładała obowiązek przeprowadzenia badań wykopaliskowych na dwóch stanowiskach w Jawiszowicach (5 i 6). Druga nakładała obowiązek przeprowadzenia na stanowisku archeologicznym Jawiszowice sześciu dodatkowych ratowniczych badań wykopaliskowych na obszarze 38 arów.
Badania wykopaliskowe zostały wykonane przez wyspecjalizowany podmiot, wyłoniony w postępowaniu przetargowym przez GDDKiA. Zrealizował je Archeologiczny Serwis Konsultacyjno-Badawczy Mirosław Kuś. Wartość tej usługi szacujemy na niespełna 130 tys. zł.
Stanowisko Jawiszowice 5
Zostało odkryte w trakcie nadzoru archeologicznego nad robotami ziemnymi, związanymi z budową drogi ekspresowej S1. Usytuowane jest na eksponowanym cyplu wysokiej terasy nadzalewowej (piaszczystej wydmie) Wisły. W trakcie badań wykopaliskowych, prowadzonych we wrześniu i październiku 2023 roku, archeologowie przebadali obszar o powierzchni 30 arów. W efekcie odkryli osiem zagłębionych w ziemię obiektów archeologicznych. Sześć z nich to głębokie jamy zasobowe. Takie jamy pierwotnie pełniły funkcję piwniczek.
Pozostałe dwa to tzw. jamy posłupowe. Są to pozostałości po wbitych w ziemię drewnianych słupach, które stanowiły element nieuchwyconej w trakcie badań konstrukcji naziemnej. W trakcie eksploracji obiektów badacze natrafili również na fragmenty glinianych naczyń. Pochodzą one z okresu funkcjonowania na badanym terenie osady ludności tzw. kultury łużyckiej. Zamieszkiwała ona te tereny w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza. Czyli był0 to latach 1100 – 400 p.n.e. Wykonywana planigrafia pozwoliła na odkrycie 12 krzemieni i 34 fragmentów ceramiki.
Stanowisko Jawiszowice 6
A oto kolejne odkrycie archeologiczne podczas budowy S1. Na oddalonym o kilkaset metrów stanowisku, które również zostało odkryte w trakcie nadzoru archeologicznego, zarejestrowano sześć obiektów archeologicznych, z czego trzy to tzw. jamy posłupowe, będące pozostałościami po konstrukcjach drewnianych, dwie szeroko rozumiane jamy gospodarcze (dawne piwniczki) związane z funkcjonowaniem osady oraz obiekt określony jako rów.
W wypełnisku jednego z obiektów w trakcie jego eksploracji natrafiono na trzy zabytki wykonane z krzemienia oraz 24 fragmenty ceramiki tzw. kultury mierzanowickiej, która rozwijała się na badanym terenie we wczesnej epoce brązu, tj. w latach 2300 – 1800 p.n.e. Na uwagę zasługuje odkrycie krzemiennego grotu strzały, misternie wykonanego z krzemienia jurajskiego. W obrębie stanowiska odkryto także 34 zabytki krzemienie i trzy fragmenty ceramiki.
Nowy termin zakończenia inwestycji
Ze względu na ujawnienie obiektów archeologicznych na dwóch stanowiskach, wykonawca został zobowiązany do wstrzymania robót w tej części placu budowy. Inżynier kontaktu, po analizie zgromadzonych materiałów oraz roszczeń wykonawcy, uznał za zasadne przedłużenie czasu na ukończenie inwestycji o 223 dni kalendarzowe.
Ponadto stwierdził, że wykonawca jest uprawniony do dodatkowej płatności, która zostanie odrębnie określona po uzasadnieniu i udokumentowaniu zgodnie z Warunkami Kontraktu. Zgodnie z podpisanym aneksem termin zakończenia budowy odcinka został przesunięty z 26 lipca 2024 r. na 5 czerwca 2025 r.
Co się dzieje na budowie?
Zaawansowanie prac dla robót drogowych wynosi około 57 proc. GDDKiA kończy wzmocnienia podłoża pod konstrukcję drogi oraz nasypów drogowych. – Aktualnie skupiamy się na robotach nawierzchniowych, który. Ich zaawansowanie doszło do 35 proc. całego zakresu – informuje spółka.
W międzyczasie GDDKiA zakończyła roboty związane z budową konstrukcji nawierzchni na węźle Oświęcim oraz Wola. Za wyjątkiem miejsc objazdów dla istniejących dróg. – Jesteśmy też blisko ukończenia robót mostowych – informuje GDDKiA.
Wykonawca wybudował już Fundamenty, podpory oraz ustroje nośne zostały już wybudowane. Za wyjątkiem dwóch obiektów. Pierwszym z nich jest estakada (ES29) stanowiąca przejście dla zwierząt oraz przejście nad wałem przeciwpowodziowym i terenem zalewowym rzeki Wisły. Drugie to most (MS35) stanowiący przejście dla zwierząt oraz przejście nad drogą, linią kolejową i stawem Tesznowiec. Na tych dwóch obiektach jest na ukończeniu wykonywanie ustrojów nośnych.
Na pozostałych obiektach ekip budowlane realizują zasypki wraz z wykonaniem płyt przejściowych. Ma to na celu połączenie obiektów z nasypem drogowym. Wykonawca rozpoczął również roboty wykończeniowe na obiektach, związane z wykonaniem kap chodnikowych. Następnie będzie realizował roboty brukarskie, bariery drogowe, ekrany akustyczne oraz nawierzchnie jezdni.
Najbliższe plany skupiają się wokół przewidzianych do udostępnienia w tym roku wybranych obiektów wraz z fragmentami kolidujących z trasą główną S1 dróg poprzecznych:
- drogi powiatowej nr 5901S w miejscowości Jedlina
- drogi powiatowej nr 4137S w miejscowości Wola
- drogi wojewódzkiej nr 933 w miejscowości Brzeszcze.
Źródło: GDDKiA
