Zmiany w szkołach od 1 września. Rewolucja czeka uczniów i nauczycieli

Wprowadzenie nowego przedmiotu historia i teraźniejszość, zmiany w zakresie edukacji dla bezpieczeństwa, uproszczenie procedury awansu zawodowego, nowe zawody w szkolnictwie branżowym, zwiększenie liczby specjalistów w szkołach – to tylko niektóre zmiany, które zaczną obowiązywać od 1 września. 

Zmiany w podstawie programowej kształcenia ogólnego

• Nowy przedmiot w szkole ponadpodstawowej – historia i teraźniejszość

Nowy przedmiot historia i teraźniejszość (HiT) od 1 września 2022 r. zastąpi przedmiot wiedza o społeczeństwie (w zakresie podstawowym) i będzie realizowany w wymiarze 3 godzin tygodniowo w cyklu kształcenia.

Uczniowie szkół ponadpodstawowych (liceum ogólnokształcącego, technikum, branżowej szkoły I stopnia) na zajęciach z tego przedmiotu będą poznawać według porządku chronologicznego najważniejsze wydarzenia i procesy zachodzące w kolejnych dekadach II poł. XX w. i początku XXI w. w Polsce i na świecie (w sferze politycznej, społecznej, kulturalnej i gospodarczej). Program przedmiotu obejmuje okres od 1945 do 2015 r. i łączy treści z zakresu historii powojennej z treściami z zakresu wiedzy o społeczeństwie.

Edukacja obywatelska, obejmująca kwestie ustrojowe, społeczne, prawne i aksjologiczne, jest obecna w podstawie programowej nowego przedmiotu w wyodrębnionym dziale, zatytułowanym Wiedza o podstawach życia społecznego. Wybrane zagadnienia są także uwzględnione w pozostałych działach tematycznych przedmiotu historia i teraźniejszość obejmujących kolejne okresy historii powojennej świata i Polski.

Celem wprowadzenia nowego przedmiotu na początku kształcenia w szkołach ponadpodstawowych jest poprawa znajomości historii najnowszej wśród młodzieży szkolnej, lepsze przygotowanie do rozumienia współczesności oraz do świadomego i odpowiedzialnego udziału w życiu publicznym.
Zmiana będzie wdrażana sukcesywnie, począwszy I klasy szkoły ponadpodstawowej w roku szkolnym 2022/2023.

• Zmiany w edukacji dla bezpieczeństwa

Edukacja dla bezpieczeństwa została uzupełniona o nowy obszar zagadnień związany z edukacją obronną, w tym ćwiczeniami strzeleckimi. Nowe treści nauczania przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa obejmują zagadnienia z obszaru edukacji obronnej:

• reagowanie w sytuacji zagrożenia działaniami wojennymi (tzw. survival, w tym miejsca schronienia),
• zasady pierwszej pomocy w sytuacji wystąpienia zagrożenia z użyciem broni konwencjonalnej,
• w przypadku szkoły podstawowej wymagania z zakresu: terenoznawstwa, cyberbezpieczeństwa w wymiarze wojskowym, przygotowania do szkolenia strzeleckiego;
• w przypadku szkół ponadpodstawowych wymagania z zakresu: reagowania w sytuacji zagrożenia działaniami wojennymi, cyberbezpieczeństwa w wymiarze wojskowym, szkolenia strzeleckiego.

Szkolenie strzeleckie:

• w przypadku szkoły podstawowej wymagania obejmują przede wszystkim przygotowanie teoretyczne w zakresie bezpiecznego obchodzenia się z bronią (w uzasadnieniu do rozporządzenia wskazano, że zajęcia z tego zakresu powinny być przeprowadzane w większej części w formie teoretycznej, ze stopniowym wprowadzaniem elementów praktycznych);
• w szkołach ponadpodstawowych będą podstawy strzelania z częścią praktyczną prowadzoną z wykorzystaniem bezpiecznych narzędzi do ćwiczeń strzeleckich, takich jak np. broń kulowa, pneumatyczna, repliki broni strzeleckiej (ASG), strzelnice wirtualne albo laserowe.

W przypadku wymagania dotyczącego strzelania z wykorzystaniem broni kulowej, pneumatycznej, replik broni strzeleckiej (ASG), strzelnic wirtualnych albo laserowych przewidziano trwający dwa najbliższe lata szkolne okres przejściowy. Wymóg ten będzie obowiązywał od roku szkolnego 2024/2025.

W przypadku szkół ponadpodstawowych, które na terenie danego powiatu:

• mają dostęp do broni kulowej, pneumatycznej, replik broni strzeleckiej (ASG), strzelnic wirtualnych albo laserowych – wymóg ten jest realizowany od roku szkolnego 2022/2023;
• nie mają dostępu do broni kulowej, pneumatycznej, replik broni strzeleckiej (ASG), strzelnic wirtualnych albo laserowych – wymóg ten jest realizowany w roku szkolnym 2022/2023 i 2023/2024 w miarę istniejących możliwości.

Więcej specjalistów w szkołach

Od 1 września w szkołach ogólnodostępnych będzie więcej nauczycieli specjalistów. Utworzone zostało nowe stanowisko pedagoga specjalnego, określono jego zadania i kwalifikacje. Wprowadzona została także minimalna łączna liczba etatów nauczycieli specjalistów: pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych, zatrudnianych w:

• przedszkolach niebędących przedszkolami specjalnymi,
• szkołach podstawowych, liceach ogólnokształcących, technikach oraz branżowych szkołach I stopnia, które nie są szkołami specjalnymi,
• szkołach artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej lub liceum ogólnokształcącego,
• zespołach, w skład których wchodzą wymienione wyżej przedszkola lub szkoły.

Wymiar zatrudnienia nauczycieli specjalistów będzie uzależniony od liczby dzieci w przedszkolu, szkole lub zespole.

Na pierwszy etap standaryzacji zatrudnienia nauczycieli psychologów, pedagogów, logopedów, terapeutów pedagogicznych i pedagogów specjalnych od września 2022 r. przeznaczono kwotę 520 mln zł. W roku 2023 będzie to ponad 1,5 mld zł, a w 2024 niemal 2,7 mld zł.

Dzięki wprowadzonym zmianom możliwy będzie wzrost liczby specjalistów w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych:

• od 1 września 2022 r. do 31 sierpnia 2024 r. –  z 22 tys. do 38 tys.,
• od 1 września 2024 r. – do 51 tys.

Stanowisko pedagoga specjalnego będzie mogła zajmować osoba, która ukończyła:

• jednolite studia magisterskie na kierunku pedagogika specjalna oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub
• jednolite studia magisterskie lub studia pierwszego lub drugiego stopnia w zakresie pedagogiki specjalnej oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub
• jednolite studia magisterskie lub studia pierwszego i drugiego stopnia w zakresie pedagogiki oraz posiada przygotowanie pedagogiczne, a ponadto ukończyła kurs kwalifikacyjny w zakresie pedagogiki specjalnej albo studia podyplomowe w zakresie pedagogiki specjalnej lub edukacji włączającej.

Do 31 sierpnia 2026 r. osoba, która ukończyła studia inne niż w zakresie pedagogiki specjalnej lub pedagogiki albo na innym kierunku niż pedagogika specjalna i miałaby być zatrudniona na stanowisku pedagoga specjalnego, będzie musiała ukończyć kurs kwalifikacyjny lub studia podyplomowe w zakresie pedagogiki specjalnej.

Nowości w szkolnictwie branżowym

• Nowe zawody

Od roku szkolnego 2022/2023 szkoły mogą rozpocząć kształcenie w 6 nowych zawodach wprowadzonych w odpowiedzi na potrzeby rynku pracy, tj.: monter konstrukcji targowo-wystawienniczych, technik obsługi przemysłu targowo-wystawienniczego, technik izolacji przemysłowych, technik montażu i automatyki stolarki budowlanej, technik elektroautomatyk okrętowy oraz technik przemysłu jachtowego.

• Ogłoszenie konkursu na utworzenie i wsparcie funkcjonowania branżowych centrów umiejętności

We wrześniu planowane jest ogłoszenie konkursu na utworzenie 120 branżowych centrów umiejętności (BCU) w latach 2022-2026. Celem inicjatywy jest rozwój kształcenia zawodowego na poziomie ponadpodstawowym i wyższym, wsparcie przygotowania kadr na potrzeby nowoczesnej gospodarki w poszczególnych branżach, zapewnienie przestrzeni dla innowacyjnej i trwałej współpracy biznesu z edukacją zawodową na wszystkich poziomach kształcenia zawodowego. BCU będą ośrodkami kształcenia, szkolenia i egzaminowania w danej branży/dziedzinie, dostępnymi dla uczniów, studentów, pracowników branż i innych osób uczących się.

• Ogłoszenie konkursu na najlepszego nauczyciela zawodu

Z inicjatywy MEiN Ośrodek Rozwoju Edukacji ogłosi konkurs na najlepszego nauczyciela kształcenia zawodowego. Celem konkursu jest wyróżnienie nauczycieli podejmujących działania na rzecz promocji kształcenia zawodowego, wprowadzających autorskie rozwiązania dydaktyczne i metodyczne (w tym innowacje pedagogiczne, IT i metody aktywizujące) w obszarze kształcenia zawodowego, współpracujących z otoczeniem społeczno-gospodarczym, w tym w szczególności z pracodawcami, a także wspierających zainteresowania zawodowe uczniów.

Programy i przedsięwzięcia

„Poznaj Polskę”

Już we wrześniu ruszy nabór wniosków w kolejnej edycji programu „Poznaj Polskę”. Uczniowie i nauczyciele będą mogli wyjechać na wycieczki edukacyjne w miejsca ważne dla polskiej nauki, historii i kultury. Dofinansowane będą wyjazdy realizowane w ramach 4 obszarów edukacyjnych:

• Śladami Polskiego Państwa Podziemnego,
• Śladami kard. Stefana Wyszyńskiego,
• Kultura i dziedzictwo narodowe,
• Największe osiągnięcia polskiej nauki.

Wycieczki będą odbywały się w trzech grupach wiekowych: klasy I-III szkoły podstawowej, klasy IV-VIII szkoły podstawowej oraz szkoły ponadpodstawowe.

„Poznaj Polskę” to praktyczny wymiar zdobywania wiedzy. W roku szkolnym 2021/2022 skorzystało z niego prawie pół miliona uczniów. W ramach 11 tys. wycieczek edukacyjnych odkrywali bogactwo przyrodnicze i kulturalne naszego kraju. Na realizację programu od września 2022 r. Ministerstwo Edukacji i Nauki przeznaczy ponad 50 mln zł.

Poznaj Polskę na sportowo – 10 mln zł na wyjazdy sportowe dla uczniów trenujących piłkę nożną w klubach zrzeszonych w Polskim Związku Piłki Nożnej. W ramach przedsięwzięcia Polski Związek Piłki Nożnej zorganizuje również quiz wiedzy dotyczący piłki nożnej oraz przygotuje materiały edukacyjne. W konkursie będą mogli wziąć udział wszyscy uczniowie szkół podstawowych i ponadpodstawowych, niezależnie od tego, czy trenują piłkę nożną w klubach, czy są po prostu kibicami. Nagrodą będzie uczestnictwo w meczu reprezentacji Polski.

„Laboratoria Przyszłości”

Do 19 września szkoły niesamorządowe oraz szkoły polskie za granicą mogą zgłaszać wnioski w programie „Laboratoria Przyszłości”. To największa w historii polskiej oświaty inwestycja w cyfryzację edukacji. Dzięki środkom z programu w szkołach w całej Polsce uczniowie mogą korzystać z drukarek 3D, mikrokontrolerów, robotów czy sprzętu do nagrań.

Kontynuacją programu jest uruchomienie „Mobilnych Laboratoriów Przyszłości”, czyli specjalnie wyposażonych busów, które od września będą odwiedzały szkoły we wszystkich województwach. Przeszkoleni edukatorzy będą prowadzić dla uczniów i nauczycieli zajęcia w formule warsztatowej.

Strefy Odkrywania, Wyobraźni i Aktywności (SOWA)

Strefy Odkrywania, Wyobraźni i Aktywności (SOWA) to wspólna inicjatywa Ministerstwa Edukacji i Nauki oraz Centrum Nauki Kopernik. Jej celem jest tworzenie małych centrów nauki w mniejszych miastach i miejscowościach (do 150 tys. mieszkańców), a także zwiększenie zainteresowania nauką wśród społeczeństwa.

W sumie w 32 miejscowościach w Polsce powstaną małe centra nauki, które będą promowały ideę uczenia się opartą na samodzielnym poszukiwaniu, eksperymentowaniu i odkrywaniu zjawisk otaczającego nas świata. W placówkach zostaną wykorzystane najlepsze doświadczenia edukacyjne i wystawiennicze Centrum Nauki Kopernik. Na realizację tej inicjatywy MEiN przeznaczy ponad 44 mln zł.

W ubiegłym roku zostały uruchomione dwie pilotażowe Strefy, Odkrywania, Wyobraźni i Aktywności. W 2022 r. otwarto już 10 placówek, kolejne 8 zostanie udostępnionych dla zwiedzających do końca roku. Z kolei w roku 2023 powstanie kolejnych 12 małych centrów nauki.

Inwestycje w oświacie

To program Ministra Edukacji i Nauki ukierunkowany na realizację inwestycji w szkołach i placówkach niesamorządowych. Wsparcie w formie dotacji celowej mogą otrzymać podmioty niebędące jednostkami sektora finansów publicznych. Nabór wniosków w programie potrwa do 31 października br. Budżet programu wynosi 100 mln zł. Środki z programu pomogą w dostosowaniu infrastruktury oświatowej do potrzeb procesu kształcenia.

Rozwój potencjału infrastrukturalnego podmiotów wspierających system oświaty i wychowania

Do 23 września można składać wnioski w nowym programie Ministra Edukacji i Nauki „Rozwój potencjału infrastrukturalnego podmiotów wspierających system oświaty i wychowania”. Jego budżet to 40 mln zł. Wsparcie jest przeznaczone dla organizacji pozarządowych i podmiotów, które prowadzą statutową działalność w zakresie oświaty i wychowania.

W ramach programu będą udzielane dotacje celowe na finansowanie kosztów realizacji inwestycji związanej z:

• zakupem nieruchomości,
• budową obiektu,
• dostosowaniem obiektu,
• zakupem wyposażenia.

Wnioskodawca może złożyć tylko jeden wniosek na kwotę od 50 tys. zł do 5 mln zł. Trwałość planowanej inwestycji nie może być krótsza niż 5 lat.

Najważniejsze cele programu to m.in.:

• wzmocnienie potencjału infrastrukturalnego podmiotów wspierających system oświaty i wychowania,
• wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego,
• wzmocnienie organizacji obywatelskich w wymiarze strategicznym,
• rozszerzenie oferty edukacji pozalekcyjnej i pozaszkolnej,
• wspieranie rozwoju nauki języka polskiego i oświaty polskiej w Polsce i za granicą.

Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0. na lata 2021-2025

Rozwój czytelnictwa oraz wsparcie bibliotek to cel Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0 (NPRCz 2.0). Ministerstwo Edukacji i Nauki realizuje priorytet 3, w ramach którego możliwy jest:

• zakup nowości do placówek wychowania przedszkolnego (kierunek interwencji 3.1),
• zakup nowości wydawniczych oraz elementów wyposażenia do bibliotek szkolnych i pedagogicznych (kierunek interwencji 3.2).

Na realizację Priorytetu 3 NPRCz 2.0. z budżetu państwa przeznaczono ogółem 138 410 mln zł – z tego ponad 29,5 mln zł w 2022 r. oraz ponad 29,5 mln zł w 2023 r.

„Aktywna tablica” na lata 2020-2024

Obecna edycja „Aktywnej tablicy” obejmuje zarówno publiczne, jak i niepubliczne szkoły podstawowe, ponadpodstawowe oraz specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze. Dofinansowanie jest przeznaczane na zakup sprzętu multimedialnego oraz pomocy dydaktycznych i narzędzi do terapii dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Z dofinansowania na zakup sprzętu multimedialnego mogą skorzystać szkoły, które nie brały udziału w poprzedniej edycji programu (2017-2019).

Szkoły podstawowe, w których uczą się uczniowie z różnymi zaburzeniami rozwojowymi, utrudniającymi prawidłowy proces uczenia, mogą wnioskować natomiast o dofinansowanie na zakup narzędzi i pomocy dydaktycznych.

Maksymalna kwota dofinansowania z budżetu państwa na sprzęt i pomoc dydaktyczne wynosi do 14 tys. zł. Organ prowadzący musi zapewnić wkład własny finansowy lub rzeczowy w wysokości 3,5 tys. zł. W przypadku zakupu pomocy dydaktycznych oraz narzędzi do terapii dla uczniów o specjalnych potrzebach maksymalna kwota dofinansowania to 35 tys. zł przy wkładzie własnym finansowym lub rzeczowym 8 750 zł.

Na realizację programu z budżetu państwa przeznaczono w 2022 r. – 70 mln zł, natomiast w kolejnych latach: w 2023 r. – 60 mln zł i w 2024 r. – 55 mln zł.

Egzamin ósmoklasisty i maturalny w roku szkolnym 2022/2023

Egzamin ósmoklasisty oraz egzamin maturalny zostaną przeprowadzone na podstawie, ustalonych odrębnie dla każdego z tych egzaminów, wymagań egzaminacyjnych, stanowiących zawężony katalog wymagań w stosunku do wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego.

Egzamin ósmoklasisty:

• od roku szkolnego 2022/2023 został zmieniony termin przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty z kwietnia na maj,
• od roku szkolnego 2022/2023 zrezygnowano z przeprowadzania egzaminu z czwartego przedmiotu obowiązkowego, wybranego spośród przedmiotów: biologia, chemia, fizyka, geografia lub historia.

Egzamin maturalny:

• w roku szkolnym 2022/2023 zostanie po raz pierwszy przeprowadzony egzamin maturalny dla absolwentów szkoły ponadpodstawowej (formuła 2023),
• zrezygnowano z 30 proc. progu zdawalności wybranego przedmiotu dodatkowego – dotyczy absolwentów szkół ponadpodstawowych (egzamin maturalny w formule 2023),
• w roku szkolnym 2022/2023 przystępujący do egzaminu maturalnego, aby uzyskać świadectwo dojrzałości, musi zdać egzamin maturalny z każdego przedmiotu obowiązkowego w części ustnej i w części pisemnej, tj. otrzymać co najmniej 30 proc. punktów możliwych do uzyskania oraz przystąpić do co najmniej jednego przedmiotu dodatkowego,
• wprowadzono możliwość składania deklaracji przystąpienia do egzaminu maturalnego w postaci papierowej lub elektronicznej – dotychczas absolwent mógł złożyć deklarację tylko w postaci papierowej.

Źródło: MEN