W ostatnim czasie wiele działo się w orzecznictwie TSUE oraz polskich sądów, w zakresie roszczeń dodatkowych formułowanych przez banki, w związku z unieważnieniem kwoty kredytu. Banki od dłuższego czasu podnoszą kwestię waloryzacji kwoty kredytu. W tej sprawie tzw. Wydział Frankowy wystosował kolejne pytanie do TSUE.
W wyroku z dnia 15 czerwca 2023 roku TSUE stwierdził, iż w związku z unieważnieniem umowy kredytu, bank może żądać od kredytobiorcy wyłącznie zwrotu kwoty kredytu, jednak nie przysługuje mu jakakolwiek dodatkowa rekompensata. Banki zaczęły kwestionować wyrok w zakresie, w jakim miałby on dotyczyć waloryzacji, argumentując iż waloryzacja nie oznacza rekompensaty. Powyższe wywołało szybką reakcję sędziów, która doprowadziła do zadania kolejnego pytania prejudycjalnego do TSUE. Postanowieniem z dnia 28 lipca 2023 roku Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny (powszechnie zwany Wydziałem Frankowym) w składzie Sędzia del. Michał Maj, zadał Trybunałowi następujące pytanie:
„czy w kontekście uznania umowy kredytu hipotecznego za nieważną w całości ze względu na to, że nie może ona dalej obowiązywać po usunięciu z niej nieuczciwych warunków, art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 oraz zasady skuteczności, równoważności i proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą bank poza zwrotem kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatą ustawowych odsetek za opóźnienie od dnia wezwania do zapłaty ma prawo żądać od konsumenta także rekompensaty polegającej na sądowej waloryzacji świadczenia wypłaconego kapitału w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po wypłaceniu kapitału kredytu”
Z treści pytania płynie jasny wniosek, iż Sąd Okręgowy – zasadnie – zdefiniował waloryzację jako rekompensatę. Powyższe nasuwa wątpliwość, czy zadanie kolejnego pytania pozostaje celowe, skoro w wyroku z dnia 15 czerwca 2023 roku TSUE użył już pojęcia „rekompensata” odpowiadając na pytanie prejudycjalne, które swym zakresem obejmowało również waloryzację. W wymiarze judykacyjnym wydaje się, iż zadanie kolejnego pytania o takiej treści pozostaje bezcelowe, niemniej działanie Sądu Okręgowego ma znaczący wymiar praktyczny, bowiem pozwoli jednoznacznie wyeliminować kolejne wątpliwości interpretacyjne tworzone przez banki.
Zadając pytanie Sąd stanął na stanowisku, iż z punktu widzenia art. 6 i art. 7 dyrektywy 93/13, żądanie przez banki waloryzacji pozostaje niezgodne z ww. przepisami i celami prawa UE. Pierwszym argumentem jakim posłużył się Sąd Okręgowy jest fakt, iż przyznanie bankowi prawa do waloryzacji świadczenia, podważałoby odstraszający skutek dyrektywy 93/13 i z jednej strony zachęcałoby przedsiębiorców (w tym wypadku banki) do stosowania klauzul niedozwolonych, a z drugiej odstraszałoby konsumentów od realizowania swoich praw, wynikających z dyrektywy, bowiem bardziej korzystne byłoby dla nich kontynuowanie wadliwej umowy. Sąd Okręgowy zasadnie zwrócił uwagę, iż średnie oprocentowanie kredytów indeksowanych do CHF odpowiadało zwykle sumie stawki LIBOR 3M CHF (obecnie SARON wynoszący około 1,5% rocznie) i stałej marży wynoszącej około 1 punktu procentowego. To oznacza, że średnie oprocentowanie takich kredytów wynosi około 2,5% rocznie, a zatem jest znacznie niższe od stopy inflacji w Polsce (wskaźnik cen towarów i usług publikowany przez Główny Urząd Statystyczny od stycznia 2022 r. do czerwca 2023 r. wahał się od 8,5% do 18,4%, a w czerwcu 2023 r. osiągnął 11,5%). Tym samym – jak zwraca uwagę Sąd Okręgowy – dochodząc waloryzacji banki osiągnęłyby zyski większe, niż kontynuując wadliwe umowy indeksowane. Co więcej, zysk banku z tytułu waloryzacji mógłby być wyższy nawet od zysku z kredytu udzielonego w PLN na aktualnych warunkach rynkowych. Tego rodzaju sytuacja w świetle celów dyrektywy 93/13 jest niedopuszczalna.
Jak wskazał Sąd Okręgowy w innym fragmencie uzasadnienia pytania – przez „rekompensatę”, o której mowa w przytoczonej treści wyroku z dnia 15 czerwca 2023 r. należy rozumieć również żądanie waloryzacji świadczenia Przede wszystkim argumenty przedstawione przez Trybunał Sprawiedliwości znajdują pełne zastosowanie do żądania waloryzacyjnego. W szczególności w pkt 81 wyroku Trybunał wskazał, że niedopuszczalne jest zarówno czerpanie korzyści ze swojego zachowania niezgodnego z prawem, jak również otrzymanie odszkodowania za niedogodności nim wywołane, a w realiach niniejszej sprawy jedną z takich niedogodności jest właśnie spadek siły nabywczej pieniądza. W ocenie sądu odsyłającego przez „rekompensatę” Trybunał Sprawiedliwości rozumie wszelkie roszczenia, które mogą być dochodzone w związku z nieważnością umowy.
Podsumowując, wydaje się iż Sąd Okręgowy w Warszawie zadał kolejne pytanie do TSUE, aby jednoznacznie uciąć jakiekolwiek spekulacje dotyczące możliwości żądania przez banki waloryzacji, zasadnie wskazując w treści uzasadnienia, dlaczego przyznanie bankom prawa do waloryzacji byłoby sprzeczne z prawem UE, a nadto przyjmując, iż w wyroku z dnia 15 czerwca 2023 roku TSUE już jednoznacznie tę kwestię rozstrzygnął. Jeśli TSUE wyda w tej sprawie wyrok, to czas oczekiwania na jego wydanie powinien wynieść około 18-22 miesiące. Nie sposób jednak wykluczyć, iż odpowiedzi na zadane pytanie TSUE udzieli w formie postanowienia, uznając że sprawa została już dostatecznie rozstrzygnięta wyrokiem z 15 czerwca 2023 roku – w takiej sytuacji rozstrzygnięcie może pojawić się już za około 8-14 miesięcy.
autor: radca prawny Maciej Dujka z Kancelarii Radców Prawnych Korzybski Wojciński Kozłowska
źródło: artykuł partnera
