W sądach nastała rewolucja cyfrowa. Dzięki nowymi przepisom niemal 1/3 postępowań w sądach odbywa się w Polsce online.
Nowe rozwiązania informatyczne to m.in. takie ułatwienia jak elektroniczne doręczenia sądowe czy aplikacja „Portal Informacyjny” zintegrowana z Profilem Zaufanym, która pozwala korzystać przez telefon komórkowy z wielu usług. To także Elektroniczne Księgi Wieczyste i e-KRS dla przedsiębiorców. Bezpieczeństwu służy dostępny w Internecie rejestr pedofilów czy coraz szerzej stosowany w więziennictwie dozór elektroniczny.
– Z tej rewolucji cyfrowej w wymiarze sprawiedliwości korzystają już miliony Polaków. Informatyzacja sądów postępuje i jest to priorytet dla ministra Zbigniewa Ziobro – podkreślił wiceminister Sebastian Kaleta.
Świetny efekt przyniosło wdrożenie nowoczesnych systemów: Elektronicznego Postępowania Upominawczego, Elektronicznych Ksiąg Wieczystych czy e-KRS (elektroniczny Krajowy Rejestr Sądowy). W rezultacie w 2021 r. ponad 30 proc. spraw załatwiono w sądach za pośrednictwem systemów teleinformatycznych. To wzrost w porównaniu z 2020 r. o 7 proc.
Projekty zrealizowane:
Elektroniczny Krajowy Rejestr Sądowy
Sukcesem okazała się pełna informatyzacja Krajowego Rejestru Sądowego. Od 1 lipca 2021 r. wszystkie wnioski do rejestru przedsiębiorców KRS są składane elektronicznie. To koniec papierowej biurokracji. Od początku lipca 2021 r. przez Portal Rejestrów Sądowych obsługujący e-KRS złożono już 264 tys. wniosków oraz ponad 94 tys. pism. Korzystając z nowej możliwości przedsiębiorcy zarejestrowali przez e-KRS ponad 640 prostych spółek akcyjnych.
Internetowa przeglądarka dokumentów
Ogromnym ułatwieniem, wprowadzonym w 2018 r., są też elektroniczne sprawozdania finansowe. Umożliwiliśmy przedsiębiorcom składanie bezpłatnie drogą elektroniczną, poprzez Repozytorium Dokumentów Finansowych (RDF), dokumentów finansowych do KRS. To udogodnienie dla przedsiębiorców i duże oszczędności w sądach związane z brakiem konieczności przechowywania akt papierowych. Przedsiębiorcy zamieścili w Repozytorium już 5,2 mln dokumentów finansowych. Z internetowej przeglądarki RDF użytkownicy pobrali ok. 156 mln dokumentów finansowych. Dzięki temu sądy nie musiały wydać takiej liczby dokumentów papierowych.
E-doręczenia
Do usprawnienia postępowań przyczyniają się też e-doręczenia. Po wprowadzeniu na początku lipca 2021 r. nowego systemu do profesjonalnych pełnomocników dotarło poprzez Portal Informacyjny sądów już 13,5 mln dokumentów, w tym ok. 3,4 mln doręczeń.
W ciągu 24 godzin od zatwierdzenia dokumentu przez sąd pełnomocnik prawny otrzymuje e doręczenie, co znacząco przyśpiesza postępowanie. Coraz więcej prawników korzysta z tej możliwości. Liczba użytkowników Portalu Informatycznego będących profesjonalnymi pełnomocnikami wzrosła od lipca 2021 r. o 20 proc. procent i wynosi 51 330.
Mimo oporu niektórych sądów, dzięki działaniom nadzorczym Ministerstwa Sprawiedliwości, już w lutym 2022 r. przekroczony został milion elektronicznych doręczeń pism sądowych do pełnomocników zawodowych. To milion przesyłek papierowych mniej, co jest równoznaczne ze znacznie szybszym obiegiem dokumentów i krótszym postępowaniem.
Elektroniczne Księgi Wieczyste
1 lipca 2016 r. weszły w życie nowe przepisy dotyczące elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego (EPW), na których podstawie notariusze, komornicy sądowi i naczelnicy urzędów skarbowych działający jako organ egzekucyjny składają wnioski o wpis w księdze wieczystej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego Elektroniczne Księgi Wieczyste (EKW). Wprowadzenie EPW znacznie ułatwia pracę sądów, ponieważ część danych zawartych we wniosku może być automatycznie przeniesiona do księgi wieczystej.
To również ogromne ułatwienie dla obywateli. Osoby, które szukają informacji na temat księgi wieczystej lub chcą dostać odpis księgi albo inny dokument, nie muszą udawać się do sądu. Wystarczy, że skorzystają z systemu Elektronicznych Ksiąg Wieczystych, wchodząc na portal ekw.ms.gov.pl.
Dzięki tym rozwiązaniom już ponad 40 proc. postępowań wieczystoksięgowych wpływa w formie elektronicznej. W 2021 r. liczba wyszukiwań i pobrań z ksiąg wieczystych poprzez ogólnodostępną przeglądarkę internetową EKW wyniosła ponad 170 mln. W 2022 r. z przeglądarki skorzystano już ponad 178 mln razy, a liczba pobrań wyniosła ponad 88,8 tys.
E-płatności sądowe
Ministerstwo Sprawiedliwości wychodząc naprzeciw oczekiwaniom obywateli, oddało do użytku platformę e-Płatności służącą do uiszczania wszelkich opłat sądowych. Od 1 stycznia 2017 r. przez e-Płatności można uregulować opłatę za pozew (wniosek), opłatę kancelaryjną (np. za wydanie odpisu orzeczenia) oraz dokonać zakupu znaku opłaty sądowej w formie elektronicznej.
Znak opłaty sądowej ma postać kodu kreskowego i numerycznego odpowiadającego zapisowi w bazie danych systemu e-Płatności. Znak może mieć dowolny nominał. Zabezpieczenia systemu umożliwiają wyłącznie jednokrotne wykorzystanie elektronicznego znaku opłaty sądowej. Jego skasowanie jest możliwe tylko raz. Znak może zostać kupiony przez stronę oplaty.ms.gov.pl.
Aplikacja „Portal Informacyjny”
Aplikacja, która jest zintegrowana z Profilem Zaufanym pozwala korzystać przez telefon komórkowy z wielu usług. Służy m.in. do udostępnienia informacji o sprawach toczących się przed sądami powszechnymi osobom uprawnionym lub upoważnionym. Za jej pomocą można odczytać udostępniony wyrok czy uzasadnienie. Ponadto aplikacja umożliwia zapoznanie się z nagraniami audio-video z rozpraw (protokół elektroniczny). Umieszczony w aplikacji kalendarz pokazuje terminy posiedzeń sądowych. Poprzez aplikację można też sprawdzić wyniki losowego przydziału spraw sędziom.
Cyfrowa rejestracja rozpraw
Ponad 3500 sal sądowych w Polsce zostało wyposażonych w cyfrowy sprzęt audio-wideo do nagrywania rozpraw. W ten sposób utrwalono już ok. 10,3 mln rozpraw, w tym ponad 9,4 mln po 2015 roku. Strony postępowań mogą przez Portal Informacyjny sądu zapoznać się z zapisem rozprawy. Nagrania pełnią rolę elektronicznego protokołu, dzięki czemu w przypadku rejestrowanych elektronicznie rozpraw nie są już potrzebne szczegółowe protokoły na piśmie, co znacznie skraca czas, jaki obywatel musi spędzić w sądzie. Sprzęt ten umożliwia również prowadzenie rozpraw na odległość.
Rozprawy zdalne
W trosce o bezpieczeństwo i sprawne funkcjonowanie sądów Ministerstwo Sprawiedliwości od początku pandemii COVID-19 podejmowało działania, które służą zapewnieniu bezpiecznych warunków pracy w sądach przy stałym dostępie obywateli do wymiaru sprawiedliwości. Jedną z najważniejszych rekomendacji było przeprowadzanie rozpraw zdalnych w każdej sprawie, w której jest to możliwe. Dzięki wcześniejszym inwestycjom w wyposażenie sal rozpraw, możliwe było ich szybkie uruchomienie.
Już ponad 96 proc. spraw penitencjarnych prowadzonych jest online. Zwiększa to bezpieczeństwo w czasie pandemii, wprowadza oszczędności na konwojach i przyspiesza postępowania. Średni czas postępowania penitencjarnego skrócił się o prawie 15 proc.
Uchwalona przez Sejm 28 maja 2021 r. nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego przyjęła jako zasadę prowadzenie rozpraw w sprawach cywilnych za pośrednictwem środków komunikowania się na odległość. Strony postępowania, a także świadkowie i biegli nie muszą stawiać się w sądzie.
W sumie od lipca 2020 r. w trybie zdalnym odbyło się ponad 300 tys. rozpraw.
System Losowego Przydziału Spraw sędziom
Przełomem był również komputerowy System Losowego Przydziału Spraw sędziom. Wdrożony w sądach powszechnych w 2018 r. gwarantuje losowy przydział składów orzekających do poszczególnych spraw. Komputerowy system daje pewność, że żadna sprawa nie zostanie arbitralnie przydzielona wybranemu sędziemu. Łączy zasadę losowości z zasadą proporcjonalnego przydziału spraw. Nie ma możliwości ingerencji w losowanie. W 2021 r. przydzielono tak sędziom prawie 3,7 mln spraw, a w roku bieżącym – już ponad 1,1 mln spraw.
Rejestr pedofilów
Z inicjatywy ministra Zbigniewa Ziobro powstał „rejestr pedofilów”, dzięki czemu rodzice mogą sprawdzić, pod czyją opieką zostawiają dziecko. Dyrektorzy szkół czy organizatorzy wypoczynku mają obowiązek weryfikować, czy zatrudniane przez nich osoby były karane za przestępstwa pedofilskie, a w dostępnym w Internecie rejestrze każdy znajdzie nazwiska sprawców, którzy dopuścili się przestępstw seksualnych ze szczególnym okrucieństwem lub działali w recydywie. Założono prawie 47 tys. kont instytucjonalnych, za których pośrednictwem podmioty uprawnione (np. dyrektorzy szkół czy organizatorzy wypoczynku dla dzieci) uzyskują informację z rejestru ograniczonego. Za pośrednictwem tych kont złożono ok. 1,2 mln zapytań do rejestru. Do dziś odnotowano ponad 5,8 mln wejść na stronę rejestru publicznego.
Dozór elektroniczny
Sukcesem jest przywrócenie powszechnego stosowania dozoru elektronicznego. Dzięki temu skazani mogą odbywać kary poza więzieniami. To oszczędność dla podatników, ponieważ utrzymanie skazanego w systemie dozoru elektronicznego jest niemal pięciokrotnie tańsze niż koszt jego pobytu w zakładzie karnym.
Dziś dozór elektroniczny jest w kolejnej fazie rozwoju, po wejściu w życie nowelizacji zwiększającej górną granicę wykonywania w Systemie Dozoru Elektronicznego kary pozbawienia wolności o 6 miesięcy, tj. do roku i 6 miesięcy. W związku z tym została przeprowadzona przez Ministerstwo Sprawiedliwości niezbędna rozbudowa systemu i od 25 marca 2021 r. zwiększono o 2000 miejsc maksymalną dobową pojemność systemu. To 8000 miejsc do wykonania kary na dobę. Obecnie w SDE odbywa karę pozbawienia wolności oraz wykonuje środki karne i zabezpieczające ponad 7300 skazanych i osób objętych systemem, a SDE objął łącznie już ponad 137 tys. osób.
Krajowy Rejestr Zadłużonych
1 grudnia 2021 r. został uruchomiony nowoczesny system teleinformatyczny obsługujący Krajowy Rejestr Zadłużonych. Wnioski i dokumenty do KRZ są składane online, a portal publiczny umożliwia wszystkim zainteresowanym zapoznawanie z publikowanymi tam obwieszczeniami i informacjami. Zmiany umożliwiły cyfryzację postępowania upadłościowego i restrukturyzacyjnego i mają na celu m.in. szybszą naprawę sytuacji zadłużonych podmiotów. Do nowego rejestru trafią także dłużnicy alimentacyjni w zakresie wskazanym przepisami.
E-licytacje komornicze
E-licytacje komornicze nieruchomości, wprowadzone dzięki przygotowanej przez Ministerstwo Sprawiedliwości nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego, otwierają nowe perspektywy przed uczestnikami postępowań. Ułatwiają znalezienie nabywców nieruchomości i uzyskanie najwyższej ceny. Umożliwiają wygodne dotarcie do oferty, uwalniają od zmory zmów cenowych.
Projekty w realizacji:
Pełna informatyzacja sądownictwa umożliwi obywatelom i przedsiębiorcom dostęp do wymiaru sprawiedliwości nawet bez wychodzenia z domu.
Sąd w smartfonie
Większość spraw będzie można załatwić w najprostszy i najbardziej wygodny sposób – z własnego telefonu komórkowego (smartfonu). System zintegrowany z aplikacją mObywatel będzie dostępny dla milionów osób (dziś mObywatel ma 8 mln użytkowników). Będzie można poprzez smartfon m.in. wziąć udział w rozprawie online, wysłać do sądu pismo potwierdzone Profilem Zaufanym czy przeczytać zdigitalizowane akta. To sądowe usługi online w jednym miejscu.
Nowoczesne e-usługi publiczne usprawnią działalność sądów. Obywatele i pełnomocnicy procesowi w sprawach cywilnych błyskawicznie uzyskają informacje o postępowaniu. Zmiany pozwolą sądom przesyłać pisma i wyroki drogą elektroniczną, a sędziom umożliwią podpisywanie dokumentów w formie elektronicznej.
Elektroniczne doręczenia sądowe
Każde pismo do sądu będzie można wysyłać i odbierać bez wychodzenia z domu, bez kolejek, bez czekania na potwierdzenie odbioru. Sąd również będzie korzystał z tego rozwiązania wysyłając pisma do obywateli. Terminy rozpraw nie będą spadać, nie będzie tzw. pustych wokand. Zgubienie listu nie będzie już blokować postępowania, powodować uchylenia sprawy czy przekazania jej do ponownego rozpoznania.
Informatyzacja postępowania karnego
Zostanie zrealizowana przez system Prokuratury Krajowej PROK-SYS. Zapewni on automatyczny dostęp do baz danych podmiotom publicznym i prywatnym, zdalną komunikację ze wszystkimi uczestnikami postępowania (sądy, policja) oraz umożliwi prowadzanie czynności procesowych na odległość.
Zdalny dostęp do danych
Uruchomiony zostanie zdalny dostęp dla sądów do informacji pochodzących z rejestrów państwowych. Obecnie sądy uzyskują do nich dostęp dopiero po przesłaniu pisma w wersji papierowej, co znacznie wydłuża czas postępowań. Wprowadzenie nowych rozwiązań skróci czas uzyskania dostępu do danych np. z PESEL, Rejestru Dowodów Osobistych, Rejestru Danych Kontaktowych, Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców czy Bazy Usług Stanu Cywilnego.
Rozwój Ksiąg Wieczystych
Uruchomienie elektronicznej wysyłki zawiadomień z Wydziałów Ksiąg Wieczystych do Ewidencji Gruntów i Budynków prowadzonych w starostwach wyeliminuje przekazywanie zawiadomień w wersji papierowej nawet do ok. 1 mln dokumentów rocznie.
