Walczyli z komuną, chronili „ślonsko godka”. Oto zasłużeni dla Rudy Śląskiej

Leon Stefański, Jan Szołtysik oraz Jan Wyżgoł otrzymali tytuł „Zasłużony dla Miasta Ruda Śląska”. Poznajcie historie niezwykłych mieszkańców miasta.

 

Pan Leon pracował społecznie z młodzieżą, opowiadał się za skróceniem czasu pracy i propagował inicjatywę wolnych wyborów.

Leon Stefański urodził się 18 marca 1938 r. w Borzęcicach, w rodzinie polsko-niemieckiej. Ze względu na swoje pochodzenie przez wiele lat był prześladowany i zmuszony do ukrywania się. Przez pewien czas pracował u leśniczego w powiecie jarocińskim, a potem w fabryce H. Cegielskiego w Poznaniu, gdzie był świadkiem wydarzeń Poznańskiego Czerwca 1956 roku. Dwa lata później został aresztowany i skierowany do Wojskowej Komisji Rekrutacyjnej w Jarocinie, a stamtąd wysłany do pracy przymusowej w kopali „Wanda-Lech”, później „Pokój”, w Rudzie Śląskiej. Tutaj poznał żonę Anielę i w 1959 r. założył rodzinę.

W latach 60-tych zapisał się do samorządu mieszkańców i pracował społecznie z młodzieżą, m.in. założył osiedlowy klub sportowy. W połowie lat 70-tych pełnił funkcję przewodniczącego Rady Osiedlowej Miejskiej Rady Narodowej, pracował też społecznie jako członek Komisji Pojednawczej przy Sądzie w Rudzie Śląskiej. W 1980 r. był jednym z inicjatorów strajku w Kopalni Węgla Kamiennego „Pokój” oraz założycielem i członkiem Komisji Zakładowej Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”.

Opowiadał się za skróceniem czasu pracy i propagował wśród załogi inicjatywę wolnych wyborów. Jako przewodniczący „Solidarności” KWK „Pokój” brał udział w Porozumieniach Jastrzębskich. Z uwagi na swoją postawę 13 grudnia 1981 r. został internowany i osadzony w Zabrzu – Zaborzu. W trakcie internowania zachorował na płuca, w efekcie czego został zwolniony 20 stycznia 1982 r. Po uwolnieniu dostał wypowiedzenie z pracy. Pod koniec 1982 r. został ponownie przyjęty do KWK „Pokój”, jednak szykany wobec jego osoby nie ustawały, włącznie z zamachem na jego życie i nakazem opuszczenia kraju. Z tego powodu około pół roku musiał się ukrywać. W 1985 r. przeszedł na emeryturę.

W 1990 r. kandydował z listy Samorządu Mieszkańców na radnego miasta Ruda Śląska i jako jedyny z tej listy otrzymał mandat. Funkcję radnego pełnił przez dwie kadencje. Z jego inicjatywy zostały m.in. przebudowane ulice Kubiny i Sienkiewicza oraz wybudowano targowisko w dzielnicy Wirek. Za swą działalność został uhonorowany m.in. Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, Złotym Medalem „Solidarności” oraz Krzyżem Wolności i Solidarności.

Pan Jan Szołtysik za swą antykomunistyczną działalność został internowany. Po zwolnieniu w dalszym ciągu angażował się w działalność opozycyjną.

Jan Szołtysik urodził się 7 maja 1943 r. w Orzechu. Wraz z rodzicami przeniósł się do Rudy na początku lat 50-tych XX w. Uczęszczał najpierw do Szkoły Podstawowej nr 6, a później nr 14. Skończył również szkołę zawodową w Zabrzu oraz technikum mechaniczno-elektryczne w Bytomiu. Całe swoje życie zawodowe był związany z KWK „Wawel”.

Od 12 grudnia 1980 r. do 13 grudnia 1981 r. pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w KWK „Wawel”. Za swą antykomunistyczną działalność został internowany 13 grudnia 1981 r. i do 15 kwietnia 1982 r. przebywał w Ośrodku Odosobnienia dla Internowanych w Zabrzu – Zaborzu, a następnie od 15 kwietnia 1982 r. do 29 kwietnia 1982 r. w ośrodku w Kokotku. Po zwolnieniu w dalszym ciągu angażował się w działalność opozycyjną i wszedł w skład kierownictwa struktury ponadzakładowej NSZZ „Solidarność” na terenie Rudy Śląskiej.

Popierał wytyczne Regionalnego Komitetu Wykonawczego w Katowicach w zakresie bojkotu wyborów do Rad Narodowych, będąc jednocześnie przeciwnikiem akcji sabotażowych. Od 1983 r. do maja 1984 r. prowadził kolportaż nielegalnych wydawnictw, m.in. „Tygodnika Mazowsze”. Został ponownie aresztowany 7 czerwca 1984 r. Początkowo był przetrzymywany w Komendzie Wojewódzkiej w Katowicach, a od 11 czerwca do 6 lipca 1984 r. był osadzony w areszcie śledczym. Po zwolnieniu był nadal kontrolowany operacyjnie jako osoba wrogo ustosunkowana do panującej sytuacji społeczno-politycznej. Był wielokrotnie przesłuchiwany i wzywany na tzw. rozmowy ostrzegawcze.

W latach 1990 – 1998 był radnym Rady Miasta Ruda Śląska, a od 1 czerwca 1992 do 5 lipca 1994 r. członkiem Zarządu Miasta Ruda Śląska. W uznaniu zasług dla niepodległej Polski został odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Pan Jan Wyżgoł skupił się na ochronie śląskiego dziedzictwa niematerialnego, przede wszystkim „ślonkij godki”. Zainicjował w rudzkich placówkach oświatowych ruch solidarnościowy.

Jan Wyżgoł urodził się 30 grudnia 1948 r. w Rudzie, gdzie ukończył Szkołę Podstawową nr 41 oraz I Liceum Ogólnokształcące, a następnie z wyróżnieniem Wydział Filologiczny Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Jeszcze studiując rozpoczął pracę jako nauczyciel języka polskiej w swojej macierzystej szkole podstawowej. W swojej pracy skupił się na ochronie śląskiego dziedzictwa niematerialnego, przede wszystkim „ślonkij godki”. Za swe wybitne osiągnięcia w pracy dydaktycznej i wychowawczej był wielokrotnie nagradzany.

W 1980 r. wraz z nauczycielami Józefem Urbanem i Piotrem Henrykowskim zainicjował w rudzkich placówkach oświatowych ruch solidarnościowy. 13 grudnia 1981 r. został internowany jako ekstremalny działacz NSZZ „Solidarność” w Szkole Podstawowej nr 41 w Rudzie Śląskiej. Przebywał w ośrodku w Zabrzu – Zaborzu, a od 19 marca 1982 r. w Zakładzie Karnym w Uhercach Mineralnych. Z internowania został zwolniony 29 kwietnia 1982 r., jednak pozostał pod kontrolą operacyjną SB z Pionu III-1 MUSW Ruda Śląska w ramach Kwestionariusza Ewidencyjnego (KE) o krypt. „Humanista”. Zanotowano, iż jako aktywny działacz „Solidarności” „znany był z wrogiej postawy agitując osoby ze środowiska nauczycielskiego do aktywnego działania przeciwko PZPR i władzom naczelnym PRL”. Prowadzenie tego kwestionariusza i kontroli zakończono 6 kwietnia 1988 r. z powodu odnotowanego „zaniechania wrogiej działalności”. W roku 2013 Janowi Wyżgołowi przyznano Krzyż Wolności i Solidarności, a w 2017 r. odznakę honorową „Działacza Opozycji Antykomunistycznej, osoby represjonowanej z powodów politycznych”.

Od roku 2002 przez trzy kadencje wybierany był na radnego miasta Ruda Śląska. W ciągu 12 lat sprawowania mandatu ani razu nie opuścił obrad sesyjnych ani posiedzeń komisji. W 2009 roku, po 40 latach pracy pedagogicznej, przeszedł na emeryturę, ale pozostaje zaangażowany w życie społeczno-kulturalne Rudy Śląskiej. Jest m.in. prezesem honorowym Towarzystwa Przyjaciół Rudy Śląskiej, zasiada też w Radzie Muzeum Miejskiego. Jan Wyżgoł jest również poetą, redaktorem, autorem cyklu filmowego „Perełki Rudy Śląskiej”, współtwórcą magazynu informacyjnego „Dejcie pozor” oraz współredaktorem miesięcznika kulturalnego „Art Free”.

Źródło: UM Ruda Śląska