Ślonsko godka cały czas jest obecna w wielu domach na Śląsku. Najciekawsze jest to, że wiele słów ma różnorakie znaczenie. Zobaczcie TOP 10 najpiękniejszych – naszym zdaniem – śląskich słów.
Szlagierowa gwiazda prosi o pomoc! TOP 5 SILESIA FLESZ
TOP 5 Silesia Flesz – premiera w każdą niedzielę o 19:50 w Telewizji TVS
10. Maras – brud
Niy maraś mi tym marasym – nie brudź mi tym błotem.
Oklupej szczewiki, bo mi marasu naniesiesz
Kobiety ze śląska wiedzą, że nojbarzi maraszom sie łokna.
9. Łostuda, uostuda – awantura
Łostuda to awantura, ale nie tylko. Łostuda może być kiedy dziecko strąci talerz ze stołu. Zdanie „Niy rób mi łostudy” może znaczyć tyle co „Nie przynoś mi wstydu”
8. Wynokwiać – wydziwiać przy jedzeniu
„Wynokwainie to je szykowanie richtik czegoś dobrego. Niy yno wydziwianie abo szukanie rarytasów, abo marudzyni, jak myślom nikerzi. Niy! Wynokwianie to je tyż myślyni o gryfnyj dziołsze, kero je fest daleko, jak marzyni o jakijś Angelice, abo aniołach” prof. UŚ dr hab. Zbigniew Kadłubek (gryfnie.com)
7. Szmaterlok – motyl
„W słowie „szmaterlok” widać, jak to dziwnie sie plotło w goodie na Ślonsku: kożdo kultura i kożda tradycja coś dowała swojigo. Ślonske słowo „szmaterlok” pochodzi od nimieckigo „der Schmetterling”. Ale niych ftoś powjy w Berlinie „szmaterlok”, żodyn go niy zrozumi. Niych ftoś powjy w Warszawie „szmaterlok”, tyż żodyn go niy zrozumi. Beztoż „szmaterlok” to jest jedne z nojbadzij ślonskich słow. I – musza dodać – słow nojgryfniejszych” – prof. UŚ dr hab. Zbigniew Kadłubek (gryfnie.com)
6. Drach – latawiec
Za bajtla puszczali my drachy – w dzieciństwie puszczaliśmy latawce.
Warto nadmienić, że jeden z najbardziej poczytnych współczesnych polskich pisarzy – Szczepan Twardoch – napisał książkę zatytułowaną Drach, która doczekała się przekładu na ślonsko godka. Autorem przekładu jest Grzegorz Kulik, który wcześniej przetłumaczył na śląski m.in. „Opowieść wigilijną” Charlesa Dickensa.
5. Gańba – wstyd
Gańba jest niy znać ślonski godki, czyli wstyd jest nie znać mowy śląskiej. Słowo gańba jest bardzo obecne nawet wśród młodych „użytkowników” ślonski godki.
Nie mylcie jednak tego słowa z hańbą, bowiem śląskiej gańbie znaczeniowo bliżej jest do zwykłego, pospolitego wstydu, niż górnolotnej, szlacheckiej hańby.
We wspomnieniach z wędrówek Zdzisława Świderskiego odbytych w 1885 roku po okolicach wsi Wisła czytamy: „Gdy Wiślanka niesie produkt jaki na sprzedaj, stara się dobrze ukryć pod gunią, bo jej zdaniem wynosić z domu to wielka gańba; jeżeli się trefi, że towaru swojego nie sprzeda, za bezcen oddać takowy gotowa, bo jeszcze większa gańba wracać z towarem do domu” (pisownia oryginalna).
4. Pieronie
Bogdan Kallus, autor „Słownika GŌRNOŚLŌNSKIJ GŎDKI”, tłumaczy słowo pieron, jako ktoś godny dezaprobaty.
Np. jeśli powiesz do kogoś „Ty pieronie” – to rozmówca może się obrazić. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu sformułowanie „ty pieronie” było największą obelgą używaną tylko w ostateczności. Teraz, słowo to nie jest uznawana za aż tak bardzo wulgarne.
3. Na – masz, weź
Słowo, którego wydźwięk dla wielu osób jest głównie kulinarny. Oma, która podawała do stołu obiad zawsze godała „na”.
2. Wihajster to… wihajster 🙂
Słowo, którego ślązacy używają w różnych sytuacjach. Wihajster to najczęściej przedmiot, który pełni jakąś funkcję, jest przyciskiem, przełącznikiem albo zawiasem. W odróżnieniu od dinksa – wihajster się rusza.
Barbara Szmatloch, autorka książki „Wihajster do godki. Lekcje śląskiego” twierdzi, że słowo pochodzi od niemieckiego “Wie heisst er?”, co przetłumaczyć można “jak on się nazywa?”. To bardzo możliwe, ponieważ nie wiemy jak nazywa się wihajster to… używamy wihajstra.
1. Łonaczyć to… co tylko chcesz 🙂
Przechodzimy do słowa, które można uznać za dżokera w ślonski godce, ponieważ można go używać w przeróżnych sytuacjach. Np:
- Alojz, złonacz mi to.
- ja, doczkej.
Ładnie prawda? Ale rozmówcy, którzy się znają doskonale wiedzą o co chodzi. Inny przykład:
- łobejrzyj sie łonego, jak się wyłonaczoł.
- ja richtig gańba
- kaj łon mo baba, że tak wyloz. Jo by mu zaroski w pysk przyłonaczyła.
Doskonały przykład na wieloznaczność tego słowa. Łonaczyć można wszystko, łobiod (obiad), auto, frelka (dziewczynę), gardiny (firany), czy tortensztik (tort).
