Paweł Steller i Katowice. Artysta obchodził urodziny 23 stycznia
Paweł Steller patronuje dziś ulicy w Katowicach – Zarzeczu, ma też popiersie w Galerii Artystów na katowickim Placu Grunwaldzkim. Znany artysta plastyk urodził się w 1895 r. w Hermanicach na Śląsku Cieszyńskim. Zaś katowiczaninem z wyboru został w roku 1925. Rocznica urodzin Pawła Stellera przypada 23 stycznia.
W parze z talentem szło u Stellera wykształcenie. Miał bowiem za sobą edukację na wydziale malarstwa dekoracyjnego lwowskiej Państwowej Szkoły Przemysłowej. Z kole przerwane wybuchem I wojny światowej studia na wydziale rysunku figuralnego i ornamentalnego Umélecko-Průmyslovel Školy w Pradze Paweł Steller dokończył już w wolnej Polsce, na Państwowej Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Lata 1915-1921 były też dlań czasem służby wojskowej – początkowo w C.K. Armii, zaś od 1918 r. w Wojsku Polskim i Polskiej Organizacji Wojskowej.
W 1925 r. osiadł na Górnym Śląsku. Jako nauczyciel – wpierw rysunku w Królewskiej Hucie, później kaligrafii i robót ręcznych w Polskiej Szkole Wydziałowej Męskiej w Katowicach. Mieściła się przy ulicy Szkolnej 9, gmach ten istnieje do dziś i obecnie wchodzi w skład Uniwersytetu Śląskiego. Od 1931 r. uczył rysunku w Śląskich Technicznych Zakładach Naukowych (dziś gmach Politechniki Śląskiej) przy Krasińskiego. W tymże roku wstąpił do Związku Artystyczno-Literackiego na Śląsku, a wcześniej, w 1929 r. wraz ze Stanisławem Ligoniem został współzałożycielem Związku Zawodowego Artystów Plastyków Śląskich. I na polskim międzywojennym Śląsku zyskał sławę nie tyle jako pedagog, ale artysta.
Był wybitnym artystą-grafikiem, uprawiającym wiele dyscyplin twórczych, takich jak: drzeworyt sztorcowy, rysunek, linoryt, litografię, techniki metalowe, malarstwo sztalugowe – pastele, oleje, akwarele. Projektował witraże i polichromie do kościołów w Pielgrzymowicach i Dębowcu. Zajmował się grafiką książkową i ekslibrisem. W latach 1915–1924 opracowywał mapy topograficzne na potrzeby wojska. Próbował także swoich sił jako teoretyk sztuki i poeta – czytamy o Stellerze na stronie Muzeum Historii Katowic.
Steller w Katowicach, w świecie… i w sowieckim łagrze
Steller szczególnie upodobał sobie drzeworyt. Duże uznanie zdobył sobie tymi, które zawarł w tekach „Górny Śląsk”, „Typy polskie” (te w 1939 r. zaprezentowano je na wystawie w Sejmie Śląskim). Obok Stanisława Ligonia czy Gustawa Morcinka, cieszyński Ślązak Steller do stosunkowo wąskiej grupy ludzi kultury międzywojennego województwa śląskiego, będących autochtonami, a nie przyjezdnymi z głębi Polski.
Artysta znany był także poza granicami Polski. Jego prezentowano publiczności wystaw organizowanych w Paryżu, Padwie, Rzymie, Berlinie, Londynie, Atenach, Filadelfii, Nowym Jorku, Chicago czy Ottawie. I zbierały tam pozytywne recenzje. Stellera okrzyknięto „polskim Dűrerem” (w kraju był „śląskim Skoczylasem”).
W Katowicach Steller mieszkał pod kilkoma adresami. Przy ówczesnej Katowickiej 2 (dziś Mikołowska) na Katowickiej Hałdzie, przy Raciborskiej i wreszcie, od roku 1934, w kamienicy przy Andrzeja 13.
II wojnę światową Paweł Steller spędził poza Katowicami. Powrócił do nich wkrótce po zajęciu ich przez Armię Czerwoną. Która miała być wyzwolicielską i na cześć której zdążył zaprojektować obelisk na placu Wolności. Nie minął miesiąc od odsłonięcia pomnika, a wyzwoliciele wsadzili Stellera za kraty. Po czym, w marcu 1945, wywieźli do syberyjskiego łagru. Tam – o gorzka ironio – dosłownie zarabiał na życie, portretując współtowarzyszy niedoli w zamian za pożywienie. Szczęściem wyszedł z życiem z piekła GuŁagu. Powrócił do Katowic w listopadzie 1946.
W latach PRL-u Steller nadal tworzył, wystawiał prace. Poza Katowicami mieszkał też w Wiśle, gdzie w 1960 r. kupił dom. Tam też w 1974 r. doznał ciężkiego złamania nogi. Zmarł wkrótce później, 4 września 1974 r. w Katowicach. I tu też – na cmentarzu przy ulicy Sienkiewicza – został pochowany.
Stellera upamiętniają w Katowicach ulica i popiersie, ale najważniejszym bodaj jego pomnikiem jest spuścizna artysty w zbiorach Muzeum Historii Katowic. Właśnie MHK może się pochwalić największą kolekcję prac artysty, zaś od 2000 r. funkcjonuje tam Pracownia Grafiki im. Pawła Stellera.
